گروه فرهنگ – ساعت 8:30 اولین روز بیست و هفتمین جشنواره تئاتر استان، وارد سالن تئاتر شهر می شوم تا به گمان خود اولین فرد حاضر باشم اما در کمال تعجب، علاوه بر گروه های نمایشی، تماشاگران بسیاری بر صندلی ها تکیه زده اند!
در میان این هیاهوها هنرمندان متعددی با تیپ های مختلف که برخی تیپ نمایشی آن هاست به چشم می آیند. عده ای سیستانی، عده ای بلوچستانی و عده ای نیز به زبان فارسی صحبت می کنند اما در میان این تفاوت ها هیچ خط فاصله ای قرار نگرفته است گویی پهناوری سیستان و بلوچستان فقط در جاده های خشک آن خودنمایی می کند و جایی در میان گرمای روابط مردمان این مرز و بوم ندارد و جشنواره تئاتر به نوعی برای داوران آن فستیوالی از فرهنگ، ادب، آرامش و وحدت میان مردم سیستان و بلوچستان است و این گرما را به یاد خواهند داشت.
رخنه تئاتر در دورترین نقاط استان
در گوشه ای از سالن با جوانی که لباس محلی فیروزه ای به تن دارد هم کلام می شوم. خود را جمال ناصرملازهی معرفی می کند و می گوید: در سال های گذشته تئاتر تنها به بخش هایی از استان اختصاص پیدا کرده بود به گونه ای که در جشنواره ها فقط آثار زاهدان، زابل، چابهار، ایرانشهر و گاهی سراوان به چشم می خورد اما پس از مدتی شهرستان های دیگر استان نیز از آن بهره گرفتند و حتی نمایش هایی را برای حضور در جشنواره تئاتر استانی کاندیدا کردند که این خود بسیار حائز اهمیت است چرا که می تواند راهی برای شروع موفقیت های بیشتر و تولید نمایش های بهتر باشد.این هنرمند می افزاید: در جشنواره امسال علاوه بر نمایش های شهرستان های همیشگی از قصرقند هم هنرمندانی حضور پیدا کرده اند که نشان دهنده رخنه تئاتر در دور افتاده ترین نقاط استان است و باید این مسیر ادامه پیدا کند تا همه مردم استان بتوانند از وجود چنین هنری استفاده کنند و به همراه خانواده به تماشای آن بپردازند. اما رسیدن به این مهم نیازمند برنامه ریزی منسجم برای رشد آن در این مناطق است که باید متولیان هنر برای محقق شدن آن وارد عمل شوند.یکی دیگر از هنرمندان بیان می کند: بخش تئاتر خیابانی به جشنواره امسال اضافه شد و طی اجراهای انجام شده در شب های گذشته شاهد استقبال پرشور مردم بودیم که این یعنی مردم با هنر ارتباط برقرار کرده اند و چه خوب است در صورت امکان در استان به طور خاص جشنواره تئاتر خیابانی برنامه ریزی و برگزار شود اما اگر چنین امری امکان پذیر نبود می توان این بخش را همچنان در جشنواره تئاتر استانی حفظ کرد و علاقه مندان بسیاری را به سمت هنر تئاتر کشاند. ملازهی می افزاید: تئاتر بدون مخاطب معنا پیدا نمی کند و اگر تماشاچی نباشد چراغ سالن های نمایش خاموش خواهد ماند پس باید حقوق تماشاگران را مهم شمرد و برای جذب آنان نمایش های قوی تولید کرد تا ارزش وقت آنان را داشته باشد.به اعتقاد وی، نبود مطالعه یکی از مشکلاتی است که در کشور بسیار خودنمایی می کند این مشکل متأسفانه در میان هنرمندان نیز رسوخ کرده است و اغلب هنرمندان استان نه تنها کمتر مطالعه می کنند بلکه کمتر نیز فیلم و نمایش می بینند بنابراین لازم است ترتیبی اتخاذ شود تا نمایش های مطرح و خوب حتی استان های همجوار در استان اجرای عمومی داشته باشد یا گروه های نمایشی استان برای اجرا به استان های دیگر اعزام شوند تا تئاتر سیستان و بلوچستان نیز حداقل همچون استان های همجوار در مسیر پیشرفت قرار گیرد.
جای خاص حمایت در تئاتر
کارگردان نمایش اشک مریم هم می گوید: در گذشته شهرستان های مختلف در جشنواره تئاتر نمایش های قابل دفاعی را ارائه می دادند اما بعد از مدتی به دلیل حمایت نشدن از هنر و هنرمندان این افراد برای گذران زندگی از تئاتر فاصله گرفتند و این رونق را از تئاتر شهرستان ها گرفت و در حالی که می توانست معضلات یک منطقه را رفع کند خود به معضل تبدیل شد و حال باید برای رفع مشکلات آن راه چاره ای جست.«سینا مرزبان» می افزاید: در جشنواره امسال علاوه بر بخش صحنه ای در بخش خیابانی نیز گروه های متعددی از نقاط مختلف استان شرکت کردند که شاید حضور هنرمندان قصرقند، مهم ترین آن باشد و این یعنی تئاتر در همه شهرستان ها به یک فرهنگ تبدیل شده است اما در این میان جای خالی وجود دارد که تنها با حمایت پر می شود و اگر حمایت نباشد این جای خالی روزی بر تئاتر استان سایه می افکند.وی بیان می کند: طی سال های اخیر حمایت از هنر در شهرستان ها بیش از گذشته شده است اما همچنان باید به آن افزوده شود و امروز که جوانان منطقه به آن علاقه نشان می دهند باید به گونه ای عمل کرد که با جذبشان، آن ها را در مقابل معضلات اجتماعی به نوعی ایمن کرد از طرفی با توجه به مرزی بودن استان با دو کشور ناامن باید چنین حمایتی از هنرمندان انجام شود.
سید مهدی هاشمی:
افول نمایش نامه خوانی
متاسفانه جایگاه تئاتر در استان طی سال های گذشته با افول روبه رو بوده است و هنرمندان قدیمی و نویسندگان کمتر در این زمینه کار می کنند. دلیلش این است که از آن ها هیچ گونه حمایتی نشده است که امیدواریم بیست و هفتمین جشنواره تئاتر استان به این هنرمندان امید بیشتری برای ادامه کار دهد.البته طی سال های اخیر با حضور مدیرکل فعلی فرهنگ و ارشاد اسلامی، وضعیت این هنر بسیار بهتر شده است و هنرمندان از شرایط کنونی رضایت دارند. از آن جایی که حسین مسگرانی به عنوان متولی فرهنگ و هنر استان، در گذشته در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی خدمت کرده و از وضعیت اهالی هنر آگاه است این موضوع سبب شده تا هنرمندان نیز از وضعیت کنونی راضی باشند. اما نمایشنامه نویسی در استان به شدت کمرنگ شده در حالی که موضوعات بسیار است. با وجود این که استان فرهنگ خاص خود را دارد این موضوع می تواند بیشتر شرایط را برای نوشتن ایجاد کند اما متاسفانه انگیزه در میان آن ها وجود ندارد زیرا باید به نویسنده از نظر مالی هم توجه کرد و مراقب بود تا بتواند به خانواده خود رسیدگی کند. اگر شرایط از نظر مالی مهیا نباشد رغبتی هم برای نوشتن نخواهد بود.به عقیده من آموزش بهترین پیشنهادی است که برای توسعه تئاتر استان می توان به آن توجه کرد.
پرویز باقری :
ضرورت احیای تئاتر
چند سالی است که تئاتر در استان جایگاه خود و تماشاچی را از دست داده است که باید تلاش کنیم نفس هایی را که از تئاتر رفته است احیا کنیم. البته با توجه به وضعیتی که این هنر دارد نمی توان نتیجه مثبتی را پیش بینی کرد که دلیل آن کم توجهی مسئولان گذشته است.
بخش نمایشنامه نویسی نیز در استان تعطیل شده و فقط تعداد محدودی از جوانان به کارهای فرهنگی رو آورده اند. برخی از هنرمندان استان قدرت پذیرش نقد را ندارند و سریع در برابر آن جبهه می گیرند. البته از زمانی که حسین مسگرانی در راس اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول به کار شده است سعی دارد این موارد کاهش پیدا کند، او به دنبال ایجاد تعادل و تعامل است اما به سختی می توان واقعیت ها را تغییر داد.
استاندار در همه زمینه ها معاون دارد به جز فرهنگی، هنری که می طلبد حداقل یک مشاور در این زمینه داشته باشد زیرا معاونان دیگر اطلاعات چندانی از فرهنگ و هنر ندارند. هنر تئاتر نیاز به شوک دارد تا احیا شود و زنده بماند، البته در کل ایران شرایط این هنر سخت اما در سیستان و بلوچستان سخت تر است. بازیگر با عشق به سراغ تئاتر می آید در حالی که هنر شوق است اگر هنر واقعی می خواهیم باید از آن کسب درآمد کرد.
احمد گل بیگی:
زبان زنده مردم
تئاتر زبان زنده مردم یک جامعه است که مشکلات و دغدغه آنان را به نمایش می گذارد به همین دلیل به این هنر و جایگاه آن باید در استان توجه ویژه ای شود. جشنواره تئاتر بهانه ای برای تولید و اجرای نمایش در استان است و با توجه به این که تئاتر هنر پر هزینه ای محسوب می شود نیاز به یاری در همه زمینه ها به ویژه بالا بردن توان مالی گروه های نمایشی دارد که متاسفانه اقدام های اساسی در این زمینه صورت نگرفته است که نگاه ویژه مسئولان به هنرمندان این رشته را می طلبد. همه می توانند از این ظرفیت شایسته بهره برداری لازم را داشته باشند، استعدادهای خوبی را که در هنر تئاتر استان وجود دارد شناسایی کنند و در راستای بالندگی و پیشرفت هنری آن ها کمر همت ببندند تا در سال های آینده شاهد رشد چشمگیر هنر نمایش در استان باشیم.
محمد کیخا :
حضور هنرمندان دهه 80
سال های پیش انجمن به ما مکانی برای تمرین می داد امسال هم اگر پیگیری های مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی نبود همین فضا در مجتمع فرهنگی، هنری اشراق هم در اختیارمان قرار نمی گرفت. در این میان هنرمندانی بودند که قول همکاری دادند اما متاسفانه نیمه کار رهایمان کردند.
در نمایشی که کارگردانی آن بر عهده من است از هنرمندان دهه 80 استفاده شده است که البته کار کردن با این رده سنی امکان پذیر نبود مگر با کمک های مهدی صدیقی، مشاور هنری گروه کارشناس تئاتر اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نظیر برهانزهی :
فرصتی برای تبادل تجربه
جشنواره تئاتر استانی می تواند محیط مناسبی برای تبادل تجربه های نو و یک کلاس آموزشی باشد البته اگر کمیت معیار نباشد چراکه باید به کیفیت و نو آوری نگاه ویژه ای داشته باشیم. تئاتر موفق در کشور، تئاتری است که تقویت شده هنرمندان شهرستانی باشد.
انتظارمان از مسئولان این است که به تئاتر به عنوان مادر هنرهای نمایشی اهمیت بیشتری دهند تا هنرمندان نیز دردهای جامعه را بهتر و روشنتر انعکاس دهند. از طرفی نهادینه کردن فرهنگ تئاتر نقش غیر قابل انکاری در راستای رشد و توسعه جامعه فراهم میکند.
مهدی تقی زاده :
فقر مخاطب تئاتر در استان
جایگاه تئاتر در سیستان و بلوچستان از دو لحاظ قابل بررسی است، اول پشتوانه و سطح تئاتر در استان است که در این مورد واضح می توان گفت که در سطح اول کشور قرار داریم. هر زمانی که کارهای استان به جشنواره های کشوری راه پیدا کند و در رقابت با دیگر استان ها قرار گیرد کسب عناوین برتر متعلق به هنرمندان سیستان و بلوچستان است. اما وقتی موضوع مخاطب در تئاتر استان عنوان شود، در این مورد متاسفانه با فقر مخاطب روبه رو هستیم که این فقر مخاطب، نیازمند فرهنگ سازی میان مردم در یک بازه زمانی است که همت همه مردم را می طلبد. حمایت مالی سازمان های دولتی و خصوصی و حمایت های معنوی مردم نیز می تواند به حل این موضوع کمک کند به ویژه استان ما که شرایط خاص خود را دارد. تئاتر به تعالی فکر و اندیشه کمک می کند به ویژه در منطقه ای که مرز مشترک با افغانستان و پاکستان داریم.در استان تعامل مسئولان با هنر بسیار اندک است، به گونه ای که اصلا خودشان را موظف به تعامل در یک جریان فرهنگ ساز هنری نمی دانند. تا اسم هنر به میان می آید همه انتظار دارند بار سنگین تغییر تفکر و فرهنگ سازی تنها به عهده اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی باشد. هر چند که الان هم فقط این اداره به تنهایی عهده دار بار سنگین فرهنگ و اندیشه شده که این اشتباه است. در تهران، اصفهان یا مشهد و تبریز نیستیم که از این لحاظ خیلی از ما جلوتر هستند. حتی در این استان ها هم شاهد کمک واضح و شفاف دیگر نهادهای دولتی هستیم ولی در استان ما هیچ نهادی به این جریان هنری که می تواند در دراز مدت تاثیر مثبت و شگرفی در استان داشته باشد فکر نمی کند.برای اولین بار سال گذشته با حمایت مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آقای مسگرانی و تلاش های رئیس انجمن هنرهای نمایش استان آقای سلمان نژاد و پیگیری های آقای حسن خمری در کنار استادانی همچون رضا خداداد بیگی و فرهاد ملک جمشیدی، انجمن نمایش بالاخره توانست در طرح اجرای عموم نمایش های استان که برای اولین بار انجام شد حضور ارزشمند و موثر سازمان صدا و سیما، شورای شهر و شهرداری زاهدان و منطقه آزاد چابهار را داشته باشد که در صورت تداوم این حمایت شاهد اتفاقات فرخنده ای در سال های آینده خواهیم بود.اگر تئاتر استان در سطح اول کشور مطرح شد دلیلش وجود نویسندگان قلم به دست، اندیشمند و متبحر بود، عزیزانی چون سلمان فارسی صالح زهی، عزیز ا... فخر براهویی، سید ابوالفضل هاشمی، منصور فارسی، سید جواد موسوی و رویا مختاری که زمینه ساز تئاتر قوی و ریشه دار استان شدند.
سینا مرزبان:
اهمیت دوره های آموزشی
از نظر یک هنرمند تئاتر یعنی عشق یعنی علاقه، در تئاتر قدم زدن، خوابیدن، بیدار شدن، مردن و زنده شدن یعنی عشق ولی از دید مردم عادی شاید تعریف تئاتر، سرگرمی یا گذراندن اوقات فراغت باشد.تئاتر در سیستان و بلوچستان جایگاه خیلی خوبی دارد و خوشحال هستم که به هنرمندان شهرستان ها هم اهمیت داده می شود و آن ها می توانند از فرصت هایی مانند جشنواره تئاتر استفاده کنند هر چند این نگاه ها در گذشته بسیار ضعیف بود اما شرایط مطلوب و قابل قبول شده است. بیست و هفتمین جشنواره تئاتر استانی فرصت خیلی خوبی است تا بتوانیم با دیدن کار دیگران تجربه کسب کنیم و از طرفی هم خودمان با ایفای نقش در این سطح انگیزه پیدا کنیم. به نظر من اگر هر سال کلاس های آموزشی برای هنرمندان تئاتر برگزار شود تا علاقه مندان از آن استفاده کنند، این هنر رشد پیدا می کند.
محمود فرخزاد:
تقابل مسئولان با تئاتر
تئاتر هم چون دیگر هنرها جایگاهی برای توسعه، ارتقا و پیشرفت در استان ندارد، سال هاست که کارهای فاخر و خوب نداریم که دلیل آن بی توجهی مدیران، نبود مطالعه وکسب تجربه علاقه مندان، ارائه نشدن آموزش کافی، نبود امکاناتی چون مکان تمرین، سالن اجرا و... است که با این شرایط به طور قطع تئاتر نزول می کند و اگر ادامه یابد جایگاهی نخواهد داشت. مسئولان نیز بیشتر با تئاتر تقابل دارند اما تعاملی از آن ها ندیدیم. در حالی که سیستان وبلوچستان نمایش نامه نویسان خوب و مطرحی دارد ولی متاسقانه بی مهری ها سبب شده است تا کمتر دست به قلم ببرند یا کمتر خود را نشان دهند که برای توسعه و تقویت تئاتر در استان نیاز است. در ابتدا برای بیشتر آموختن، تجربه کسب کردن و فراهم کردن امکانات مناسب این هنر جاودان، خودمان را تغییر دهیم. امیدوارم که تئاتر استان جایگاه واقعی خود را پیدا کند.
حمید کمیلی خواه :
تاثیرگذاری جشنواره تئاتر
"دژاوو" روایتی از زوج جوانی است که در یک کافه روبه روی یکدیگر نشسته اند و زندگی شان را مرور می کنند که در میان گفت و گوی آن ها کشمکشی رخ می دهد و نمایشنامه و نمایش را پیش می برد. در این نمایش هنرمندانی چون مهدی صدیقی، ویدا داوودی و حمید کمیلی خواه به عنوان بازیگران اصلی به ایفای نقش می پردازند و هنرمند جوانی چون سروش سرگلزایی برای پیش بردن نمایش به این جمع افزوده شد که توانست موفق عمل کند.به گفته وی، تئاتر روایتی از یک زندگی با ژانرها و اتفاق های مختلف است که در دنیا توانسته بسیاری را به سمت خود جذب کند و این سبب شده تا سالن های تئاتر رونق پیدا کند اما این رونق در استان چندان خودنمایی نکرده است و امیدواریم در آینده ای نه چندان دور این رونق تئاتر را در استان شاهد باشیم. نباید فراموش کرد که تئاتر برای مردم است و باید شرایط حضور آن ها در سالن های تئاتر به بهترین شکل ممکن فراهم شود که برگزاری جشنواره های تئاتر می تواند در این امر و جذب مخاطب تاثیرگذار باشد.
سعید بادینی :
نگاه پایتخت به استان های محروم
از دیر باز تئاتر شهرستان با مشکلات زیادی مواجه بوده است و هست. این امر به دلیل نادیده گرفتن یا نگاه دور پایتخت به شهرستان های محروم است، چرا که اگر نگاه مسئولان بالا مقام به همه شهرها به یک اندازه بود تمامی مناطق کشور به صورت مشابه رشد و نبوغ داشت. البته جشنواره تئاتر استانی یک اتفاق بسیار خوب و هدفدار است که با برگزاری آن گروه ها به پایداری و تجربه بیشتری می رسند. امید که با یاری متولیان هنر کلاس های حرفه ای به مدت چند ماه هر سال در این استان برگزار شود و هنرمندان نه تنها از تجربه، بلکه از علم روز تئاتر در کارهای خود استفاده کنند.
امین ریگی:
بی توجهی به آموزش تئاتر
تئاتر یعنی زندگی در صحنه روزگار، در هرجامعه ای نیاز مبرم به تئاتر و صحنه اش است تا بتوان عقاید، نظریات، آیین و فرهنگ جای جای دنیا و سرزمین خود را دید و نشان داد، پس می توان گفت به عنوان هنری که دیگر هنرهای زیبا را اسیر خود ساخته گزینه ای برای آموزش راه و رسم زندگی در شرایط مختلف است.
متاسفانه به دلیل نبود امکانات و نبود مراکز آموزشی و نیروهای با تجربه برای آموزش دادن و یافتن استعدادهای این مرز و بوم تئاتر ما در یک سطح مشخص به صورت راکد باقی ماند که انتظار می رود مسئولان استان نگاه ویژه ای به صحنه تئاتر داشته باشند تا هنرمندان با استعداد و نخبه این هنر شناسایی و به مراکز بالاتر معرفی شوند تا اشخاصی زبده برای آموزش در استان داشته باشیم، ما در سال در شهرستان هاحتی یک روز هم به آموزش این هنر نمی پردازیم پس چطور انتظار داریم پیشرفت کنیم مسئولان ما برای تئاتر هیچ هزینه و بودجه ای در نظر نگرفته و نمی گیرند و این سبب شده تا برکه تئاتر استان راکد بماند و ترس و وحشت ما هنرمندان از آن روزی است که بعد از راکد شدن تبدیل به مرداب شود امیدوارم مسئولان کمی هم به فکر فرزندان این مرز و بوم باشند.