وجود سگ های ولگرد، هاری را به یکی دیگر از مشکلات جدی در استان تبدیل کرده است، به طوری که در سال گذشته 70 درصد مرگ و میرهای ناشی از این بیماری به سیستان اختصاص پیدا کرد و در این باره رکورددار شد! منطقه ای که مردم آن علاوه بر تحمل مشکلات ناشی از خشک سالی های بیش از دو دهه و ریزگردها، به دلیل تجمع سگ های ولگرد در شهرها و روستاها، هراس ابتلا به بیماری هاری را دارند. بیماری که به گفته کارشناسان، یکی از عوامل افزایش آن، خشک سالی است، خشک سالی که سال ها بر این منطقه سایه افکنده و مردم زیادی را درگیر مشکلات ناشی از آن کرده است. کارشناس مسئول بیماری های زئونوز دانشگاه علوم پزشکی زاهدان به خبرنگار ما می گوید: هاری، یک بیماری واگیر کشنده ویروسی و ویژه گوشت خواران اهلی و وحشی است که انسان و دیگر حیوانات خون گرم پستاندار به طور تصادفی و از طریق گزش سگ به آن مبتلا می شوند. این بیماری در همه مناطق دنیا به جز قطب جنوب شایع است و در ایران نیز به عنوان یک اولویت مهم بهداشتی به شمار می آید. «علی نقی زاده» می افزاید: با توجه به درصد کشندگی بالای هاری، مراقبت و پیگیری وضعیت بیماران حیوان گزیده با جدیت خاصی توسط عوامل اجرایی در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و در سطوح مختلف، به ویژه در مراکز بهداشت شهرستان ها در حال اجراست.
عوامل افزایش حیوان گزیدگی
به گفته وی، خشک سالی های اخیر، افزایش جمعیت سگ های بی صاحب، ارتقای سطح آگاهی مردم، راه اندازی و تجهیز مراکز ارائه دهنده خدمات درمان پیشگیری از هاری در همه شهرستان ها و افزایش میزان دسترسی مردم به این مراکز طی سال های اخیر، می تواند از جمله دلایل افزایش گزارش دهی موارد حیوان گزیدگی باشد. به گفته وی، گزش حیوان هار، از جمله گوشت خواران اهلی و وحشی و پستاندارانی مانند سگ، گربه، روباه، بز، گوسفند، گاو، اسب، الاغ، سنجاب و ...، پنجه کشیدن توسط گربه و گربه سانان، تماس مخاطی مانند لیسیدن لب، چشم و بینی فرد توسط سگ و گربه های به ظاهر سالم ولی مبتلا به هاری، می تواند از جمله مهم ترین راه های انتقال بیماری محسوب شود. وی تصریح می کند: ویروس هاری، پس از آلوده کردن سیستم اعصاب مرکزی، موجب اختلال در عملکرد آن می شود و با نشانه های بالینی و بروز علایم حاد عصبی در حیوانات و انسان مشخص می شود، فعالیت حرکتی شدید شامل دویدن، دست و پا زدن، تحریک پذیری و نداشتن آرامش، توهم، نگرانی و هیجان، افزایش ترشح بزاق دهان، ترس از نور و آب از مهم ترین علایم این بیماری در انسان محسوب می شود. وی اضافه می کند: این بیماری در حیوان به دو شکل تحریکی (خشمگین) یا فلجی (ساکت) دیده می شود. در شکل تحریکی، حیوان مضطرب و وحشی می شود، محل زندگی خود را ترک و به هر فرد یا حیوان سر راه خود حمله می کند همچنین صدای پارس حیوان خشن و بریده بریده است و از دهانش کف سرازیر می شود. در شکل فلجی، حیوان به محل تاریکی، پناه می برد و پس از مدتی در اثر فلج دستگاه تنفسی و اندام ها می میرد.
راه های پیشگیری از حیوان گزیدگی
این کارشناس با اشاره به اقداماتی که به منظور پیشگیری از حیوان گزیدگی می توان انجام داد، می گوید: مردم باید سگ و دیگر حیوانات اهلی و وحشی را که در حال غذا خوردن یا مراقبت از توله هایشان هستند، اذیت نکنند و به سمت شان چوب و سنگ پرتاب نکنند. برای پیشگیری از تجمع سگ های بی صاحب در منطقه، از ریختن زباله و پسماندهای غذایی در اماکن و معابر عمومی خودداری کنند. اگر در منزل سگ و گربه نگهداری می شود برای واکسیناسیون و قلاده گذاری آن از طریق اداره دام پزشکی اقدام شود، در صورتی که فرد، هر نوع حیوان وحشی مثل روباه و شغال را در منطقه مسکونی خود دید، به مسئولان بهداشتی گزارش دهد. نقی زاده می گوید: برای پیشگیری از ابتلا به هاری پس از هرگونه حیوان گزیدگی، محل زخم با آب و صابون، حداقل به مدت 20-15 دقیقه شست و شو داده شود، کف صابون از لابه لای زخم خارج و محل گاز گرفتگی با محلول بتادین یا الکل اتیلیک 70-40 درصد یا دیگر مواد، ضد عفونی شود. از بخیه زدن محل زخم، خودداری شود و برای تجویز به موقع واکسن و سرم ضد هاری به نزدیک ترین بیمارستان، مرکز خدمات جامع سلامت یا مرکز درمان پیشگیری از هاری، مراجعه شود. وی تصریح می کند: پس از هر گونه حیوان گزیدگی، زخم به سرعت و به مدت 20-15 دقیقه با آب و صابون شسته شود و برای انجام واکسیناسیون و دیگر اقدامات پیشگیری کننده از ابتلا به هاری، به بیمارستان یا نزدیک ترین مرکز خدمات جامع سلامت مراجعه شود.
گزارش 2 هزار حیوان گزدیگی در یک سال
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان در این باره می گوید: هاری ، بیماری واگیر ویروسی و ویژه گوشت خواران است. انسان و دیگر حیوانات خون گرم پستاندار ،تصادفی و از طریق گزش یا خراشیدگی توسط سگ به این بیماری مبتلا می شوند. دکتر سید «مهدی طباطبایی» می افزاید: سالانه حدود 59 هزار مورد مبتلا به هاری از نقاط مختلف دنیا گزارش می شود که چهار نفر از هر 10 نفر را کودکان سنین 15-5 سال تشکیل می دهند، در ایران نیز در همه استان ها به ویژه سیستان و بلوچستان، مواردی از بیماری ثبت شده است، به طوری که متاسفانه 70 درصد از موارد مبتلا و مرگ ناشی از هاری در سال گذشته، از منطقه سیستان گزارش شد. وی ادامه می دهد: با وجود این که در سال 96 ، دو هزار حیوان گزیدگی از شهرستان های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی زاهدان گزارش شد ولی با انجام به موقع درمان پیشگیری از هاری برای آسیب دیدگان، هیچ یک از موارد به بیماری هاری مبتلا نشدند ولی با توجه به حساسیت موضوع، لازم است نکات ایمنی درباره نحوه برخورد با موارد حیوان گزیدگی با دقت رعایت شود. وی اذعان می کند: متاسفانه در صورتی که فرد حیوان گزیده، به موقع و در اولین فرصت اقدامات لازم برای درمان پیشگیری از هاری را انجام ندهد، علایم بیماری در او ظاهر می شود و 100 درصد جان خود را از دست می دهد. زیرا این بیماری پس از بروز علایم بالینی ، درمان ندارد ولی اگر فرد بلافاصله پس از گزش یا خراش توسط هر نوع حیوان اهلی و وحشی برای شست و شوی زخم با آب و صابون و انجام واکسیناسیون رایگان هاری به بیمارستان یا مراکز درمان هاری مراجعه کند، هرگز مبتلا به بیماری هاری نمی شود. انجام واکسیناسیون هاری پس از هر گونه حیوان گزیدگی، مهم ترین راه پیشگیری از ابتلا به این بیماری کشنده است.