سراوان؛ پایتخت سنگ نگاره های بی نظیر
گروه فرهنگ- سراوان به عنوان یکی از شهرستان های سیستان و بلوچستان با قدمتی کهن، گنجینه ای بزرگ از آثار تاریخی و باستانی را در دل خود جای داده است که برخی از آن در هیچ نقطه ای از جهان همانند ندارد و انسان با دیدن این آثار بی مثال و کهن به گذشته ای دور سفر می کند؛ از مهم ترین آثار باستانی این شهر پر رمز و راز، سنگ نگاره های زیبای آن است. این سنگ نگاره ها که در گوشه و کنار این شهرستان همچون نگین های زیبا می درخشند یادگار روزگاران باستان است. با این حال هنوز مشخص نیست این نقوش توسط چه کسانی روی این سنگ ها کنده کاری شده است شاید زنان، که -در نبود همسران خود که به شکار می رفتند- ساعات زیادی را در خانه می گذراندند به عنوان امری تفریحی به این کار می پرداختند و شاید مردان به واسطه جنگاوری و ثبت رشادت هایشان در خارج از خانه، این اقدام را انجام می دادند، اما آنچه محرز است این نقوش توسط انسان هایی اندیشمند طراحی شده که همه اتفاقات و رویدادهای مهم دوران خود را بر سنگ ها ثبت کرده اند تا آیندگان را از روزگار خود و آنچه بر آن ها سپری شده است آگاه سازند زیرا که این آثار گواه بر زندگی پر فراز و نشیب آنان است.
بزرگ ترین حجم سنگ نگاره های سراوان، در دره نگاران کوه سیاه قرار دارد که در مسیری طولانی امتداد یافته و اقدامات لازم برای ثبت این آثار ارزشمند در فهرست جهانی انجام شده است.
حفاظت از سنگ نگاره؛ نیازمند برنامه ای ویژه
کارشناس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سراوان به خبرنگار ما می گوید: سنگ نگاره های سراوان از قدیمی ترین آثار دست انسان در این شهرستان است که با قدمتی بیش از ده هزار سال، قابلیت زیادی برای ثبت در فهرست میراث جهانی دارد.
«محمدصدیق دهواری» افزود: این نگاره ها در ارتفاعات کوه سیاه در مسیری 200 کیلومتری به صورت مجموعه ای از تابلوهای زیبا در نقاط مختلف پراکنده شده و بیشترین حجم این سنگ نگاره ها در ارتفاعات کوه سیاهان است که در این حوزه جغرافیایی از منطقه گیدبست شروع می شود و در ارتفاعات شهر گشت تا منطقه کوهک ادامه دارد.
وی اظهار می کند: بیشتر سنگ نگاره های سراوان در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و کار مطالعات آن برای ثبت جهانی در دستور کار میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قرار دارد اما با توجه به این که زمین پس از مدتی دچار فرسایش می شود و همچنین مدت زمان زیادی از وجود این نگاره ها در دل سنگ ها می گذرد برخی از این سنگ نگاره ها تیره شده و به فرسایش نزدیک است. بنابراین حفاظت از این مجموعه گران بها نیازمند برنامه ای ویژه و کارشناسی در سطح گسترده است.
اهمیت استفاده مثبت از سنگ نگاره ها
وی می افزاید: بهره وری و استفاده مثبت از این مجموعه ها در بحران های اقتصادی، می تواند گامی مهم و بلند در عرصه پیشرفت و رونق اقتصادی و فرهنگی منطقه، به ویژه در معیشت مردم آن باشد که متاسفانه به این مهم توجه نشده و در راستای عملی شدن آن نیز اقدامی انجام نگرفته است.
وی می گوید: تصاویر روی این سنگ نگاره ها بیشتر جدال انسان و حیوان، حیوان با حیوان و در سده های آخر جدال انسان با انسان را نشان می دهد که آن را می توان دربرگیرنده نوعی از اعتقادات و اتفاقات زندگی کسانی که این تصاویر را روی سنگ ها حکاکی کرده اند دانست.
وی خاطرنشان می کند: برای حفاظت از این سنگ نگاره ها که در آثار ملی به ثبت رسیده است و در آینده ای نزدیک نیز ثبت جهانی می شود تنها نیروهای یگان حفاظت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان با گشت زنی محسوس و غیرمحسوس خود در نقاط مختلف این سنگ نگاره ها به حفاظت از آن ها می پردازند که به طور قطع می توان گفت این کافی نیست و به همت بیشتری نیاز دارد.
این کارشناس میراث فرهنگی ادامه می دهد: در دنیا افراد و متقاضیان زیادی به کشف اسرار و مطالعه روی این آثار علاقه مند هستند و به گونه ای می توان گفت با این مجموعه ها زندگی می کنند و نفس می گیرند که با ایجاد زیرساخت های لازم برای سوق این اندیشمندان به مهد آثار باستانی و به دنبال آن ساخت مستندات و معرفی نامه ها توسط آن ها می توان امکان جذب گردشگر از سراسر جهان را فراهم کرد.
420 اثر از دوره های پیش از اسلام
وی بیان می کند: با توجه به این که سراوان در جنوب شرق استان واقع شده است و یک نقطه وسیع جفرافیایی را تشکیل می دهد آثار تاریخی باستانی زیادی دارد که تعداد آن درحوزه میراث فرهنگی به بیش از 420 اثر مربوط به دوره های پیش از اسلام می رسد که از این آثار بی مانند می توان به تپه قلعه، مقبره های باستانی مدارس، مساجد و منازل و جاذبه های طبیعی و بکر منطقه اشاره کرد. وی ادامه می دهد: این استان ظرفیت های بالقوه ای در بخش گردشگری و جذب گردشگری دارد که با یک برنامه ریزی کلان بر این ظرفیت ها این منطقه را می توان جزو مناطق برتر گردشگری کشور معرفی کرد.
وی با اشاره به بی مهری های گذشته مسئولان کشوری نسبت به ظرفیت های سیستان و بلوچستان اظهار می کند: در گذشته به این استان توجه نمی شد و بسیاری از ظرفیت های آن پنهان می ماند و کمتر کسی این ظرفیت ها را می شناخت اما با توجه به این که در سال 1396 سیستان و بلوچستان مقصد گردشگری کشور نام گرفته است از این فرصت می توان برای نشان دادن زیبایی و جذابیت های منطقه و به نوعی آنچه داریم بهره بگیریم.
به گفته دهواری در بسیاری از کشورها صنعت گردشگری یکی از منابع درآمدهای کلان اقتصادی است زیرا ورود هر گردشگر به مکان باستانی و تاریخی و گردشگری نه تنها سبب توسعه اقتصادی و معیشتی می شود بلکه تبادلات فرهنگی را نیز به دنبال دارد پس چه خوب است با بهره گیری از این فرصت، در حوزه های فرهنگی، اقتصادی و معیشتی مردم رشد بیشتری حاصل شود.