ارباب افضلی- فصل امتحانات یادآور دغدغهها و نگرانی هایی است که نه تنها دانشآموزان درگیر آن می شوند، بلکه فضای خانه و خانواده را نیز در بر میگیرد. گویی والدین و دیگر اعضای خانواده هم امتحان دارند. دانشآموز برای رهایی، گاه به مطالعه بیشتر روی میآورد و گاه درس و کتاب را به کناری می گذارند و در برابر آن تسلیم می شوند. شب بیداری و تا صبح درس خواندن نیز یکی دیگر از اقدام هایی است که برای جبران کم کاری در طول سال تحصیلی از سوی برخی دانش آموزان به کار گرفته می شود. بیدار ماندن و دیرتر خوابیدن برای عده ای دانش آموزان در شب های امتحان به یک عادت تبدیل شده است. عادتی که نتیجه کوتاه مدت آن ممکن است موفقیت نسبی در امتحان باشد، اما آثاری بلند مدت بر سلامت روح و جسم نوجوانان به جای خواهد گذاشت. در این میان دانش آموزانی که با برنامه ریزی قبلی در طول سال تحصیلی به مطالعه درس ها پرداخته اند دغدغه کمتری نسبت به دیگران دارند و می توانند با سپری کردن روزهای امتحان، نتیجه خوبی را برای خود رقم بزنند.یکی از دانش آموزان مقطع متوسطه اول با اشاره به اضطراب و نگرانی بیش از حد خود با نزدیک شدن به زمان امتحانات می گوید: با شنیدن نام امتحان استرس تمام وجودم را فرا می گیرد. حتی برای امتحان درس های ساده ای که توانایی زیادی در آن دارم باز هم دچار استرس و نگرانی می شوم.«معمری» اضافه می کند: تذکرها و تأکیدهای پی در پی والدینم در زمان امتحانات از همان دوران ابتدایی موجب شده است امتحان را مانند غولی در نظر بگیرم و همواره از آن هراس داشته باشم و این امر هنگامی که در جلسه امتحان می نشینم بیشتر موجب کاهش تمرکز فکرم می شود. از طرفی وقتی به مدرسه می روم و دوستانم می گویند 3 بار یا حتی بیشتر کتاب را مرور کرده اند بیشتر استرس می گیرم و احساس می کنم کم کاری کرده ام. یکی دیگر از دانش آموزان می گوید: شب های امتحان دچار وسواس می شوم. به طوری که با این که چندین بار مطالب را مرور کرده ام، احساس می کنم باز هم باید مطالعه کنم. حتی وقتی به رختخواب می روم مدام مطالب کتاب را در ذهنم مرور می کنم. اگر نکته ای را به یاد نیاورم بلند می شوم و دوباره کتاب را نگاه می کنم و نسبت به حفظ کردن تک تک کلمات هم وسواس پیدا کردم. اگر کلمه ای را جا بیندازم دیگر تمرکزم به هم می ریزد. مادر یکی از دانش آموزان از بیدار ماندن فرزند خود در شب های امتحان گلایه می کند و می گوید: هر چه قدر برای دخترم توضیح می دهم که در زمان امتحانات علاوه بر مطالعه به خواب کافی هم احتیاج دارد، به حرفم گوش نمی دهد و تا نزدیک صبح با نوشیدن نسکافه و قهوه بیدار می ماند.
آن چه والدین باید بدانند
«منصوری» معلم ریاضی پایه دهم معتقد است: مقایسه دانش آموزان، ترساندن از شکست تحصیلی و توقع بی جا و بیش از توان آن ها برای درس خواندن، دغدغه و استرس زیادی ایجاد می کند. والدین و برخی از معلمان باید بدانند که نقش بسیار مؤثری در القای اعتماد به نفس و آرامش خاطر به دانش آموزان دارند.وی ادامه می دهد: هر سال با توزیع سؤالات مشابه امتحان بین دانش آموزان و مرور کردن درس ها سعی می کنم آن ها را با محیط و نحوه برگزاری آزمون آشنا کنم چرا که این امر در کاهش اضطراب آن ها بسیار مؤثر است. در طول مدت خدمتم متوجه شده ام که 15 تا 20 درصد افت تحصیلی دانش آموزان به دلیل استرس و اضطراب در جلسه امتحان است.یکی دیگر از معلمان نیز بیان می کند: محیط خانه باید در ایام امتحان از تنش و مشاجره ها دور باشد و رفت و آمدها و مهمانی ها به حداقل کاهش یابد تا دانش آموز بتواند با تمرکز حواس و در محیطی آرام مطالعه کند.«رحیمی» ادامه می دهد: بعضی از والدین در فصل امتحان، فرزندان خود را برای مطالعه بیشتر تحت فشار قرار می دهند در حالی که باید از ابتدای سال تحصیلی آن ها را به درس خواندن ترغیب می کردند. هر دانش آموزی استعداد و توانایی های خاصی دارد بنابراین انتظار والدین و معلمان باید بر همین اساس باشد تا دانش آموز بتواند به راحتی و به دور از اضطراب در جلسه امتحان شرکت کند.وی اضافه می کند: در مدت خدمت خود در آموزش و پرورش، بارها شاهد افت فشار، تهوع، سرگیجه، لرزش و حتی گریه دانش آموزانی بوده ام که به دلیل ترس از امتحان دچار آن شده اند.
توجه به تغذیه دانش آموزان در ایام امتحانات
یکی از مشاوران مدارس در این باره می گوید: موفقیت در امتحانات با نهایت سلامت و آرامش امری است که به تنهایی از عهده دانش آموزان بر نمی آید. به همین دلیل بسیاری از مسائل ابتدا باید به والدین توصیه شود تا آن ها اوضاع را به بهترین نحو مدیریت کنند. یکی از عوامل مهم آرامش در ایام امتحانات، تغذیه مناسب است.«معصومه مرعشی» ادامه می دهد: دانش آموزان در شب امتحان باید شام سبک و کم حجم بخورند همچنین مصرف میوه نیز به دلیل اثر مثبت بر سوخت و ساز بدن توصیه می شود. مصرف غذاهای شیرین، مواد دارای گلوکز، فسفر، غذاهای دریایی، عسل، خرما و کشمش در این ایام ضروری است.وی با بیان این که دانش آموزان باید در ایام امتحانات از مصرف تنقلاتی که ارزش غذایی ندارد جلوگیری کنند می گوید: دانش آموزان قبل از امتحان باید از مواد غذایی مانند دوغ و ماست که موجب خواب آلودگی می شود خودداری کنند.وی با تأکید بر صرف غذاهایی که آسان هضم می شود ادامه می دهد: دانش آموزان می توانند با رعایت رژیم غذایی در ایام امتحانات، موفقیت بیشتری کسب کنند.
خواب کافی و به موقع
وی تصریح می کند: والدین باید دانش آموزان را توجیه کنند که زیاد بیدار ماندن و خستگی مفرط در شب های امتحان اصلاً نقطه افتخاری برای آنان محسوب نمی شود و نه تنها تأثیری در موفقیت شان ندارد بلکه باعث پایین آمدن قدرت تمرکز در جلسه امتحان می شود. همچنین در طول روز که دانش آموزان مشغول مطالعه هستند استراحت کوتاه 20 دقیقه ای برای تثبیت مطالب و رفع خستگی مفید است. اما والدین باید مراقب باشند دانش آموزان برای مدت طولانی چرت نزنند چرا که استراحت بیشتر از این میزان چرخه طبیعی خواب آن ها را به هم می زند.وی خاطر نشان می کند: برنامه خواب آخر هفته دانش آموزان نیز باید مثل سایر روزها باشد بسیاری از نوجوانان تمایل دارند با خوابیدن زیاد در آخر هفته خستگی های خود را جبران کنند اما به نظر می رسد نوجوانی که جمعه ها تا ظهر می خوابد تا نخستین ساعات روز شنبه بیدار خواهد ماند این روند می تواند بازگشت او به روال عادی خوابیدن را طبق برنامه مدرسه دشوار کند.وی ادامه می دهد: والدین باید یک ساعت پیش از خواب، استفاده از هر نوع وسیله الکتریکی را توسط دانش آموز ممنوع کنند. نور شفاف کامپیوتر، گوشی های هوشمند، بازی های ویدئویی و تلویزیون و استفاده از آن ها در نزدیکی زمان خواب می تواند علاوه بر این که موجب بی خوابی شود، تمرکز دانش آموز را قبل از امتحان به هم بریزد. همچنین بسیاری از نوجوانان عادت دارند قبل از خواب پیام های خود را در شبکه های اجتماعی چک کنند. حداقل در طول دوران امتحانات والدین نباید اجازه دهند که گوشی هوشمند یا لپ تاپش را با خود به تختخواب ببرد. اکثر نوجوانان نمی توانند نسبت به پاسخ دادن به یک پیام و استفاده از شبکه های اجتماعی طی ساعات نیمه شب جلوی خود را بگیرند و این موضوع تأثیر شدیدی بر خواب آن ها خواهد گذاشت.
برای نوشیدن قهوه محدودیت قائل شوید
بسیاری از نوجوانان در ایام امتحانات اغلب وسوسه می شوند قهوه بنوشند چرا که معتقدند به آن ها کمک خواهد کرد تا در طول روز حالت هوشیاری بیشتری داشته باشند. اما مصرف کافئین زیاد می تواند در توانایی بدن برای خوابیدن اختلال ایجاد کند بنابراین والدین باید محدودیت هایی در مقدار مصرف کافئین برای فرزندانشان چه در ایام امتحانات چه زمان های دیگر قائل شوند و نگذارند در ساعات پایانی عصر و شب قهوه بنوشند.