ذوالفقاری- زورخانه در فرهنگ عامه مردم ایران دارای جایگاهی والا و مهم است، مکانی که نه تنها به عنوان پرورش دهنده جسم از آن یاد می شود بلکه مأمن اهل فتوت و مهرورزی، گذرگاه پیشکسوتان و جوانمردان خوب سیرت و خوش رفتار است. زورخانه میدان چرخ نوجوانان، کهنه سواران و میانداران است. رفتار اهل زورخانه، آیین ها، دعاها، بزرگداشت ها، اخلاق و اصطلاحات پهلوانان، همراه با وقار و سنگینی خاصی است. کوتاهی در زورخانه یعنی سر فرودآوردن و غرور از جسم خاکی به در کردن است زمانی که پیشکسوت وارد زورخانه می شود زنگ ها برای او به صدا در می آید و برای دوری از چشم زخم توسط مرشد اسپند دود می شود. ورزش و انجام حرکات پهلوانی جزو فعالیت های اصلی و روزمره ایرانیان در دوران باستان بوده و جامعه آن زمان ارزش خاصی برای ورزشکاران خود قائل می شد، این ورزش در کنار سابقه تاریخی و باستانی خود، ورزشی است که رنگ و بوی مذهب دارد و ورزشکاران و مرشدان این عرصه سیره حضرت علی (ع) را سرلوحه زندگی شان قرار می دهند و ذکر یا علی (ع) همواره بر زبانشان جاری است. رواج و پیشرفت این ورزش در میان جوانان امروزی در کنار ورزش های جدید و پر هیجان، رضایت بخش است اما زنده نگه داشتن این رسم و مسلک توجه بیشتری می طلبد. امروز به نام فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه ای در تقویم کشورمان رقم خورده است تا یاد و نام این رشته ورزشی در یادها بماند.
ورزش پهلوانی توام با روح سلحشوری
یکی از مرشدان استان می گوید: ورزش باستانی از آنجا که توأم با روحیه سلحشوری دینی و عرفان است وسیله ای موثر برای پرورش قدرت تفکر در نوجوانان و جوانان محسوب می شود این ورزش طرح، تقسیم کار، هماهنگی و هدف مشترک دارد که در نهایت همه این افعال عقلانی است.
«ابراهیم دهمرده» می افزاید: اساس ورزش زورخانه ای، فرهنگ آن است اگر فرهنگ، آیین و آداب زورخانه که همان روحیه جوانمردی، گذشت، وفاداری، احترام به بزرگ تر، احترام به مرشد است را جدا کنیم جز چند حرکت فیزیکی مشترک با ورزش های دیگر چیزی نمی ماند. پرورش روح و یادگیری مبانی و مفاهیم بنیادی این ورزش در کنار پرورش جسم و حرکات فیزیکی می تواند در رشد و شکوفایی نوجوانان موثر باشد.
وی اظهار می کند: هر عنصر فرهنگی نه تنها ارزش ملی و محلی دارد بلکه قسمتی از گنجینه جهانی بشر و متعلق به کل جامعه انسانی است در میان عناصر فرهنگی که در هجوم سیل گونه فرهنگ غرب، محو یا کم رنگ شده زورخانه منحصر به فرد و بی مانند است این مروارید در صدف ماست و شکل گیری آن نه حاصل یک سال و دوسال، بلکه مجموعه ای از ساختارهای فرهنگی چندهزار ساله نیاکان ما بوده که امروزه به دستمان رسیده است پس باید فرزندان شایسته ای باشیم فرزندانی که از میراث فرهنگی و سرمایه های معنوی این مرز و بوم پاسداری می کنند و بر آن می افزایند نه این که سهل انگارانه و با بی قیدی، این مروارید گرانبها را از دست می دهند و قسمتی از هویت خود را حذف می کنند این امر نه تنها به زیان ماست بلکه قسمتی از سرمایه فرهنگی بشر از بین می رود.
وی با بیان این که زورخانه هنوز هم از میراث فرهنگی و پربهای نیاکان ما زنده است و نقش سازنده خود را در زندگی ایفا می کند و از خاطره مردان ایران زدوده نشده است ادامه می دهد: زورخانه می تواند در این پهنه، خاطرات شیرین پهلوانی و جوانمردی، رفعت و عظمت را زنده و جوانان برومند، سالم و سرافرازی را تربیت کند به لحاظ نقش سازنده و ترکیب منحصربه فرد زورخانه حفظ و گسترش آن از نظر فرهنگی و ورزشی، اجتماعی و اخلاقی اهمیت ویژه ای پیدا می کند.
وی تصریح می کند: ورزش های زورخانه ای هم با شکل خاص خود و غنای محتوایی که دارد یکی از فرآیندها و فرآورده های ورزشی فرهنگ بشری است که اصول آن با اصول مورد پذیرش جوامع انسانی کاملاً همخوانی دارد و ما در کمتر ورزشی شاهد پدیده آمیزش و تلفیق معنویت و ورزش، عقل و معرفت با جسم و احساس در این سطح و عمق هستیم به همین دلیل فراملی کردن ورزش های زورخانه تلاشی برای حفظ دستاوردهای پرمایه بشری است که ارزشی بیشتر و موثرتر از آثار باستانی دارد.
برجستگی جوانمردی در زورخانه
دهمرده، می افزاید: مراسم جوانمردی که مورد پذیرش و درجه اعلای سلوک اجتماعی و انسانیت در همه جوامع بشری است به نحو بارز و برجسته ای در زورخانه پررنگ می شود به طوری که مقدم برجسم و معارف و داشته های فرد قرار می گیرد.
رئیس انجمن ورزش های پهلوانی و زورخانه ای دانشگاه های استان اضافه می کند: پهلوانی فرآیند تعالی ورزشکار زورخانه بوده و پهلوان در تعریف فرهنگ ایرانی کسی است که جوانمرد است و جوانمردی همان فتوت است که حضرت علی(ع) 8 خصلت برای آن ذکر کرده اند.وی خاطرنشان می کند: آن چه امروز به آن بازی های منصفانه می گویند صدها سال است که فراتر و جامع تر در زورخانه اعمال می شود و ورزشکار زورخانه موظف است که در جامعه فداکاری کند، مردم دار باشد و این تنها در میدان ورزش نیست که اصول انسانی و جوانمردی باید رعایت شود بلکه کل جامعه و حتی جامعه بشری میدان ورزشکار زورخانه است و از این روست که پهلوانان زورخانه به لحاظ سلامت نفس و فضائل جوانمردی در حیات جامعه ایرانی نقش داشته اند. وی با بیان این که ادبیات زورخانه سرشار از پند و حکمت و پایبندی به اصول انسانی است می گوید: فراملی کردن ورزش های زورخانه ای با محتوای معنوی و اصول آن به تلطیف اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری کمک می کند، زورخانه انسان می سازد و انسان را به کمال می رساند، میل، سنگ، تخته و کباده، ابزارهایی است که تن را برای پهلوانی جوانمردی و خدمت به خلق پرورش می دهند.به گفته دهمرده، یکی از اهداف اصلی تربیت بدنی در مدارس، دانشگاه ها و آموزشگاه ها توجه به پرورش همراه با روح و جسم است که در ورزش زورخانه ای نمود عینی و ماهیتی دارد که امیدواریم با همکاری مسئولان دلسوز ورزش و فرهنگ استان پهناورمان بتوانیم در راستای رشد و اعتلای این ورزش ملی مذهبی که به گفته رهبرمان ورزش های باستانی و پهلوانی گنجینه عظیم فرهنگی است گام های بلندی برداریم.
ظرفیت های بالقوه استان
نایب رئیس هیئت ورزش های پهلوانی وزورخانه ای استان نیز اظهار می کند: سیستان و بلوچستان از ظرفیت های بالقوه ای در رشته اصیل و آیین پهلوانی و زورخانه ای برخوردار است چراکه با توجه به آنچه در شاهنامه ذکر شده و به دلیل وجود رستم، ریشه این ورزش مربوط به این استان است.
«محمودرضا امیاری» افزود: ورزش پهلوانی و باستانی از نظر ظرفیت فرهنگی و معنوی می تواند در راستای ترویج فرهنگ ارزشی در دیگر رشته های ورزشی نیز تاثیرگذار باشد که می طلبد فرهنگ ورزش باستانی که با ارزش های والای اسلامی و دینی پیوند خورده است در جامعه نهادینه شود زیرا ورزشکاران ورزش پهلوانی و زورخانه ای همواره ذکر اهل بیت(ع) می گویند و بزرگان زیادی در استان به این ورزش مقدس می پردازند.
وی اظهار می کند: ورزش پهلوانی و زورخانه ای در سیستان و بلوچستان سابقه ای دیرینه دارد و اکنون در زابل، زاهدان و خاش فعال است، این ورزش در سیستان، نسبت به دیگر شهرستان های استان جایگاه خاص و پیشینه طولانی دارد و تاکنون پهلوانان زیادی را به کشور معرفی کرده است.
وی با بیان این که این رشته در استان برای رده های سنی نونهالان، نوجوانان، جوانان و پیشکسوتان فعال است، اضافه می کند: ورزش زورخانه ای، معنویت و صمیمیت خاص خود را دارد، مسئولان نیز نگاه ویژه ای به توسعه آن دارند چراکه این ورزش متفاوت با دیگر ورزش ها و با ذکر صلوات همراه است و ورزشکاران آن برای مؤمنان و شفای بیماران دعا می کنند. به گفته وی، سیستان و بلوچستان 8 زورخانه فعال دارد که این تعداد نسبت به بزرگی این استان و جمعیت آن کم است اما برنامه داریم با همکاری اداره کل ورزش و جوانان به 15 زورخانه افزایش یابد که در صورت تحقق تعداد بیشتری از علاقه مندان می توانند از ظرفیت ها و امکانات این رشته بهره مند شوند.وی با بیان این که انتقال فرهنگ پهلوانی به نسل جوان امری ضروری است خاطرنشان می کند: ورزشکاران زیادی در این رشته در استان فعالیت می کنند و 20 مرشد با سابقه و پیشکسوت در زورخانه های استان، همراهی با ورزشکاران و حفظ میراث کهن ایران زمین را برعهده دارند.