ارباب افضلی- دیگر از نق زدن های دخترم کلافه شده ام! روزی نیست که این سوال را تکرار نکند که «چرا من زشتم؟!» این مادر که معتقد است دخترش به لحاظ ظاهری در وضعیت مناسب و متعادلی قرار دارد ادامه می دهد: دختر 15 ساله ام هر روز در صفحات مجازی به دنبال عکس افراد زیبا می گردد و مدام خود را با آن ها مقایسه می کند. گاهی اوقات آن قدر اعتماد به نفس اش افزایش می یابد که خود را شبیه زیباترین افراد می داند و گاهی هم با دیدن فردی زیبا گریه می کند که چرا من شبیه او نیستم؟
وی با ابراز نگرانی از افکار و رفتار دخترش ادامه می دهد: گاهی اوقات به دوستانی که حتی به لحاظ ظاهری از او پایین تر هستند هم حسادت می کند. می دانم که بسیاری از این رفتارها مربوط دوران بلوغ است اما نمی دانم برای جلوگیری از این مقایسه کردن ها باید چه کرد. این افکار اعتماد به نفس دخترم را بسیار کاهش داده است و من برای آینده او نگرانم.
زیبایی نسبی است
یک متخصص روانشناسی بالینی در این باره می گوید: کمتر کسی است که زیبایی و زیبا بودن را دوست نداشته باشد. بیشتر افراد به طور ذاتی دوست دارند زیبا باشند و زیبارویان را هم دوست دارند. اما دانستن این که زیبایی نسبی است و سلیقه ها متفاوتند، شکی نیست. اما برخی افراد به صورت بیمارگونه، احساس ذهنی مداومی درباره زشتی خود دارند. در صورتی که این افکار ادامه یابد احتمال ابتلای فرد به اختلال بدریختی بدن بیشتر می شود که مخصوصا در سنین نوجوانی این موضوع باید از سوی والدین کنترل شود.«منیره رضایی» ادامه می دهد: بیماران مبتلا به اختلال بدریختی بدن، احساس ذهنی مداومی درباره زشت بودن برخی از جنبه های ظاهر یا چهره خود دارند، با وجود این که ظاهر آن ها طبیعی یا تقریبا طبیعی است. اما می پندارند که ظاهر جذابی ندارند یا حتی نفرت انگیزند.
علایم اختلال بد ریختی
وی با بیان این که عیب ادراک شده برای دیگران قابل مشاهده نیست یا از نظر دیگران بی اهمیت است، گفت: طیف مختلفی از نگرانی ها از غیر جذاب یا معیوب بودن تا بسیار زشت بودن وجود دارد. این مشغولیت می تواند روی یک یا چند عضو بدن متمرکز شود. ولی بیشتر از همه در مورد پوست، مو مخصوصاً موهای زائد و بینی وجود دارد. با این حال دیگر اعضای بدن نیز می توانند مورد تمرکز قرار گیرند. برخی افراد از قرینه نبودن قسمت های مختلف بدنشان شکایت دارند. این مشغولیت های ذهنی، مزاحم، ناخواسته و وقت گیر هستند به طوری که ممکن است ساعت ها از شبانه روز فکر و ذهن افراد با این موضوع درگیر باشد. همچنین مقاومت علیه این افکار یا کنترل آن ها معمولا دشوار است.وی معتقد است: رفتارها و اعمال ذهنی تکرار شونده و مفرط مثل مقایسه کردن در پاسخ به مشغولیت ذهنی انجام می گیرند. فرد خود را مجبور به انجام دادن آن ها می بینید و این رفتارها لذت بخش نیست و در عوض ممکن است اضطراب و نارضایتی را افزایش دهد. رفتارهای شایع در این اختلال شامل مقایسه کردن بدن خود با دیگران است. فرد به طور مکرر آن قسمت از بدنش را که زشت می داند در آینه یا سایر سطوح انعکاس دهنده چک می کند یا به طور مستقیم اندازه می گیرد. آرایش مفرط مثل شانه کردن، مدل دادن، تراشیدن یا کندن موها همچنین پوشاندن و استتار کردن نواحی زشت ادراک شده با اشیای مختلف مثل کلاه، لباس، آرایش یا موها، اطمینان جویی از افراد در مورد این که آن نواحی چه طور به نظر می رسد، ورزش مفرط یا وزنه برداری و دنبال فنون آرایش بودن نیز از دیگر رفتارهای شایع محسوب می شوند.
نقص مبتلایان به بدریخت انگاری بدن
وی تصریح می کند: بسیاری از مبتلایان به اختلال بدریخت انگاری بدن معتقدند که دیگران توجه خاصی به آن ها دارند و ظاهر آنها را مورد تمسخر قرار می دهند. اختلال بدریخت انگاری بدن با سطوح بالای اضطراب اجتماعی، کناره گیری از اجتماع، خلق افسرده، روان رنجورخویی، کمال گرایی، برون گرایی پایین و عزت نفس پایین ارتباط دارد. بسیاری از این افراد، از ظاهرشان خجالت می کشند و مایل نیستند نگرانی هایشان را با دیگران درمیان بگذارند. اکثریت افراد از درمان های زیبایی در جهت بهبود نقص ادراک شده شان استفاده می کنند که درمان ها و جراحی های پوستی از همه شایع تر است در حالی که اختلال بدریخت انگاری بدن به این قبیل درمان ها به ندرت پاسخ می دهد و حتی ممکن است بدتر شود. حتی برخی از این بیماران از این بابت که متخصصان، درمان های زیبایی را تایید نمی کنند ممکن است خشمگین شوند.رضایی خاطر نشان می کند: تقریباً همه افراد مبتلا به اختلال بدریخت انگاری بدن به علت نگرانی های مربوط به ظاهر، در عملکرد روانی- اجتماعی شان نقص دارند. این نقص ممکن است از شدت متوسط (برای مثال اجتناب از برخی موقعیت های اجتماعی) تا شدید و ناتوان کننده (مثل کاملا خانه نشین شدن) متغیر باشد. در مجموع، در این افراد عملکردهای روانی- اجتماعی و رضایت از زندگی به میزان زیادی پایین است.
نقش رسانه ها
این مدرس دانشگاه عنوان می کند: متأسفانه تأکید مفرط برخی رسانه ها بر زیبایی و این برداشت اشتباه که توانمندی و ارزش یک انسان تنها به ظاهر اوست منجر می شود تا این افراد چنین وسواسی در این زمینه پیدا کنند. از طرفی افراد به این فکر نمی کنند که فرد زیبایی که در قاب تلویزیون دیده می شود یا کسی که عکسی را از خود در فضای مجازی منتشر می کند با گریم و آرایشی که شاید چندین ساعت به طول انجامیده است در تصویر ظاهر می شود. این در حالی است که فرد این تصویر گریم شده را با قیافه واقعی مقایسه می کند.وی معتقد است: افرادی که عزت نفس آن ها از منابع مختلف مثل اخلاق، دانش، کمالات، هنر، درک و فهم، تحصیلات و بشردوستی نشأت می گیرد قطعا به ظاهر خود به عنوان بخشی از شخصیت و وجود خود می نگرند، نه اینکه تنها دارایی آنان ظاهرشان باشد که روی آن وسواس پیدا کنند.
درمان
رضایی تاکید کرد: از آنجا که مشکل این افراد پایه روانشناختی دارد هرگونه عمل جراحی به طور قطع بی اثر خواهد بود و باز هم فرد از خودش راضی نخواهد شد. درمان این اختلال توسط متخصص روانشناسی بالینی صورت می گیرد. در درمان روی عزت نفس، باورهای ناکارآمد و طرح واره های مراجع که در گذشته شکل گرفته اند و همچنین ریشه آن کار می شود. علاوه بر آن دارو درمانی نیز که توسط روانپزشک صورت می گیرد کمک کننده خواهد بود. وی تاکید می کند: قبل از هر چیز افراد مبتلا به این اختلال باید بدانند که شاید یک نفر بسیار زیبا و جذاب جلوه کند، اما همه افراد او را نمی پسندند. چرا که سلیقه ها و نگرش ها از زیبایی متفاوت است و هر شخصی زیبایی خاص خود را دارد. این گونه افراد باید به خود تلقین کنند که زشت نیستند و از زیبایی نسبی همانند بسیاری از افراد دیگر برخوردار هستند.