گزارشی از فعالیت قلیان سراها
تعداد بازدید : 14
زغال هایی که خاکستر نمی شود
ارباب افضلی- کری های جوانان در کنار کرُکُرهای قلیان این روزها گویی به بخشی جدایی ناپذیر از زندگی برخی ها تبدیل شده است. به قول خودشان اگر یک روز در میان «کامی از قلیان» نگیرند سردرد شده و تمرکزشان به هم می خورد! خودشان اعتقاد دارند چون این دود از درون آب عبور می کند هیچ ضرری ندارد و عده ای هم می گویند چون قلیان بهتر از سیگار و مضرات آن کمتر است از آن استفاده می کنند.
صاحبان قلیان سراها هم که از دود، پول پارو می کنند و از عهده مخارج اجاره مکان و... برمی آیند و خوشحال هستند که هر روز دخل شان پر از پول است و به قول خودشان هم اشتغال زایی کرده و هم جوانان را از بیراهه ها فاصله داده و در یک دورهمی عمومی جمع کرده اند!! قلیان سراهایی که مجوز قانونی ندارند و گاه سردر، فضای داخلی و ورودی محل کسب خود را به تصاویر مذهبی و پرچم های آیینی تزئین کرده اند تا به این بهانه، خود را موجه جلوه دهند و پول روی پول بگذارند.
اما این دورهمی ها، آن چنان هم که می گویند بی ضرر نیست. ابتدایی ترین ضرر آن عادت کردن جوانان به وسیله ای پوچ و بی فایده است که بر اساس نظر کارشناسان عادت به هر چیز حتی بی ضرر، نوعی اعتیاد است. اما قلیان خارج از موضوع اعتیاد، مضراتی بسیار بیشتر از سیگار دارد که یا مصرف کنندگان آن نمی دانند یا چون آزادانه به فروش می رسد و مکان هایی خاص برای ارائه دارد به سمت آن تمایل پیدا کرده اند و گذر عمر می کنند. گذر عمر که نه، هدرِ عمر می دهند.
لزومی ندارد برای دیدن عمق فاجعه وارد قلیان سراها شوید. از پشت شیشه هم که به داخل آن نگاه کنید، انبوهی از جوانان را می بینید که با یکدیگر به گپ و گفت مشغولند و به بهانه نداشتن تفریح و پرکردن اوقات فراغت به استقبال سرطان میروند!
بعد از ورود به قلیان سرا نیز آنچه اول جلب توجه می کند، دود غلیظی است که فضای آنجا را پرکرده است به طوری که شعاع دید را به کمتر از چند متر می رساند. بسیاری از جوانانی که اکثرا زیر 30 سال هستند، شانه به شانه در این قلیان سراها نشسته اند و روزهای جوانی خود را در این مکان دود می کنند. مکان هایی که هم از لحاظ فرهنگی و هم از نظر سلامت جسمی و روحی پر از ضرر و اشکال است.
«مسعود» یکی از همین جوانان است. وقتی دلیل استفاده از قلیان را از او می پرسم با جمله ای غافلگیرکننده می گوید: «اول و آخر که همه می میریم حالا یک سال زودتر یا دیرتر چه فرقی میکند؟!» با این جواب حالا می دانم که او به ضرر قلیان آگاه است. پس این آگاهی شنیدن ادامه حرف هایش را برایم جالب تر می کند که ادامه می دهد: از کلاس دوم راهنمایی قلیان میکشم. اگر می خواست اتفاقی بیفتد تا الان که 22 ساله شده ام باید می افتاد. کشیدن قلیان یک تفریح است، مخصوصا وقتی با دوستانم این جا دور هم جمع می شویم. برای ما جوان ها تفریحی وجود ندارد. عصر با هم جمع میشویم و قلیان میکشیم. آزارمان هم به کسی نمیرسد.
از توجیه مسعود و دوستانش که چشم پوشی کنیم، مشاهده مادری که به همراه نوزادش و دیگر اعضای خانواده در این مکان حاضر شده اند جای تعجب دارد. مکان های بسیاری در این شهر با عناوین مختلفی مانند چایخانه، سفره خانه سنتی، مجتمع تفریحی، کافی شاپ، رستوران و ... فعالیت می کنند که اکثر آن ها عرضه کننده قلیان هم هستند و همین موضوع باعث شده است تا اغلب این اماکن به جای آن که محیطی برای تفریح و گذراندن اوقات فراغت سالم برای شهروندان باشند، محلی پر از سرطان و بسیاری از آسیب های اجتماعی دیگر است.
قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات در سال 85 تصویب شد و بر اساس آن استعمال انواع دخانیات از جمله قلیان در همه اماکن عمومی ممنوع است. اما گویا این قانون همچنان در پیچ و خم نظام اداری کشور سرگردان است و سلیقه ها و نظرات متفاوت مسئولان در این رابطه باعث می شود تا هر یک از دستگاه های متولی در اجرای وظایف خود در این خصوص سردرگم باشند. یک روز باید اخطار داد، یک روز پلمب کرد و روز دیگر باید این صنف ها را رها کرد تا همچنان به کسب درآمد خود ادامه دهند. این سرگردانی قانون و دستگاه های متولی و از طرفی استقبال بیش از حد از قلیان باعث شده است تا زغال این قلیان ها همچنان گداخته باقی بماند و هیچ گاه خاک نشود.
80 درصد قلیان سراهای استان مجوز ندارد
این سرگردانی ها باعث ایجاد هرج و مرج هایی هم در این زمینه شده است، به طوری که به گفته رئیس اداره نظارت بر اماکن عمومی پلیس 80 درصد واحدهای صنفی عرضه کننده قلیان در استان فاقد پروانه کسب است. چرا که از زمان تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات و ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی دیگر مجوزی برای تأسیس واحد صنفی عرضه و استعمال دخانیات صادر نشده است.
صادر نکردن پروانه کسب به موجب قانون از یک سو و فعالیت بدون مجوز 80 درصدی در این زمینه از طرف دیگر تناقضی بزرگ را در زمینه اجرای قانون در ذهن ایجاد می کند.
گویا این ممنوعیت ها فقط روی کاغذ اعمال می شود. گویا اجرای قانون فقط محدود به صدور پروانه کسب است نه جلوگیری از فعالیت بدون مجوز قلیان سراها.
رئیس اداره نظارت بر اماکن عمومی پلیس در این باره به خبرنگار ما می گوید: بیش از 200 واحد صنفی به عنوان عرضه کننده قلیان در استان فعالیت دارند که 60 درصد از این تعداد در زاهدان فعال است که فقط 20 درصد از این واحدهای صنفی مجوز فعالیت دارند که این تعداد نیز پروانه کسب خود را قبل از تصویب قانون جامع کنترل و مبارزه با دخانیات دریافت کرده اند و هنوز تاریخ انقضای پروانه کسب آن ها فرا نرسیده است. اما با این وجود به موجب قانون و آسیب هایی که این واحدهای صنفی در جامعه ایجاد می کند، مجوز این 20 درصد نیز فاقد اعتبار است.
تخلف پذیری 60 برابری قلیان سراها
سرگرد «قاسمی فر» با اشاره به آسیب های اجتماعی حاصل از فعالیت این واحدهای صنفی، عنوان می کند: از آنجایی که میزان ماندگاری در این اماکن به دلیل استعمال قلیان، بالاست و هر فرد مراجعه کننده حداقل 40 دقیقه در این فضا ماندگار است، میزان تخلف پذیری نیز در این واحدهای صنفی بالاست و با وجود این که قلیان سراها نیم درصد کل اصناف استان را به خود اختصاص می دهد، 20 درصد کل گزارشات تخلف از ناحیه همین واحدهای صنفی است. از طرفی چون اکثر آن ها فاقد پروانه کسب هستند، زمینه برای ارتکاب تخلفات نیز افزایش پیدا می کند.
وی با بیان این که متولی اجرای قانون جامع کنترل و نظارت بر دخانیات مرکز بهداشت است، عنوان می کند: اداره پلیس نظارت بر اماکن عمومی پلیس از نظر عرضه دخانیات در این واحدهای صنفی مستقیماً وارد عمل نمی شود. اما رعایت نکردن ضوابط انتظامی تعریف شده برای فعالیت این واحدهای صنفی، رعایت نکردن موضوع های شرعی و اخلاقی و تخلفاتی نظیر توزیع موادمخدر و مشروبات الکلی در این اماکن از جمله مواردی است که برخورد با آن در حیطه وظایف پلیس است قرار می گیرد. به همین دلیل از خرداد ماه امسال 98 واحد صنفی عرضه کننده قلیان پلمب شده است که تعداد قابل توجهی با رعایت ضوابط و تعهد محضری فک پلمب شد و 20 واحد به دلیل این که دارای تخلفی غیرقابل بخشش بوده اند یا امکان رعایت ضوابط برای آن ها وجود نداشت، به طور کلی جمع آوری و تخلیه شدند.
وی با تاکید بر این که تغییر کاربری این واحدهای صنفی بهترین راه حل است، ادامه می دهد: اشتغال زایی و درآمد بالای این واحدهای صنفی یکی از دلایل عمده ای است که مقابله با فعالیت آن ها را محدود می کند. به همین دلیل برای این که فرصت های اشتغال از بین نرود سعی کردیم تا صاحبان این واحدها را توجیه کنیم تا به سمت اشتغال دیگری بروند. تاکنون هم با اقداماتی که انجام شده است 50 درصد این واحد ها تغییر کاربری را پذیرفته اند اما با توجه به درآمدزایی بالای عرضه قلیان بسیاری از کسبه حاضر به تغییر کاربری نیستند.
وی خاطر نشان می کند: برخی از مسئولان نیز با جمع آوری این واحدهای صنفی مخالف هستند و با تاکید بر مسایل اقتصادی ادامه فعالیت این واحدهای صنفی را توجیه می کنند، طرح جامع مدیریت واحدهای صنفی قلیان از طرف اداره نظارت بر اماکن عمومی پلیس تهیه و در آن وظایف هر یک از دستگاه های اجرایی در این زمینه به طور مشروح بیان شده است. پیش نویس طرح در معاونت سیاسی و اجتماعی استانداری با اکثریت آرا تایید شده است که بعد از تایید و تصویب استانداری اجرایی خواهد شد و بسیاری از دوگانگی ها در زمینه فعالیت این واحدهای صنفی را برطرف خواهد کرد.
رئیس مرکز بهداشت زاهدان نیز در این باره می گوید: فعالیت واحدهای صنفی عرضه کننده قلیان به هیچ وجه مورد تایید این مرکز نیست اما توجیهات اقتصادی مانعی بر سر راه اجرای قانون جامع کنترل و نظارت بر دخانیات شده است.
دکتر «هادی نظری» ادامه می دهد: بر اساس این قانون از ابتدای امسال 60 واحد صنفی قلیان سرا پلمب شده است اما باز هم به دلیل محدودیت هایی که در زمینه اشتغال در این استان وجود دارد، این واحدها فک پلمب شد و به کار خود ادامه می دهند.
یا رومی روم، یا زنگی زنگ!
گویا پیدا کردن سررشته این کلاف سردرگم کار آسانی نیست و راه حل آن اتفاق نظر همه مسئولان ارشد استان در زمینه فعالیت یا حذف عرضه قلیان باشد. آگاه سازی خانواده ها و جوانان درباره خطرات استعمال قلیان و سیگار و ... با تهیه بروشور ها و برگزاری کارگاه های آموزشی تا زمانی که جلوی عرضه آزادانه قلیان گرفته نشود چاره ساز نخواهد بود. پنهان کردن آسیب های جسمی، اجتماعی و فرهنگی پشت منفعتی اقتصادی نیز توجیهی منطقی و درست نیست. پس بهتر است تا با دلخوش کردن به اشتغال کمتر از 500 نفر عرضه کننده در این زمینه، چشم هایمان را بر آینده و سلامت هزاران جوان نبنیدم.