بازی های بومی در راه جهانی شدن
گروه ورزش- ایران به عنوان یکی از پهناورترین کشورهای جهان دارای سنن، آیین و بازی های متعددی است که سیستان و بلوچستان هم از این قاعده مستثنی نیست و علاوه بر آیین های متعدد، بازی های بومی و محلی مفرحی را در فرهنگ خود جای داده است. بازی هایی که در گذشته با قدم گذاشتن در کوچه ها و خیابان ها افراد بسیاری در حال انجام این بازی ها بودند اما امروز دیگر چنین نیست و شلوغی گیم نت ها می تواند گواهی بر فراموشی بازی های کهن منطقه باشد.در ایران بازی های محلی و کهن بسیاری وجود دارد که استان می تواند جایگاه بالایی را در این خصوص به خود اختصاص دهد در حالی که استان های دیگری همچون کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، ایلام، مازندران و خراسان شمالی نیز هرکدام از بازی های بومی بسیاری برخوردار هستند و بسیاری از این بازی ها تبدیل به مسابقات ورزشی در بعد ملی شده اند اما متاسفانه با وجود تنوع بالای بازی ها از شمال تا جنوب استان برای ثبت یا معرفی آن ها اقدامی انجام نشده است.بی توجهی به بازی های محلی و کهن سبب شد تا بسیاری از آن ها امروز به فراموشی سپرده شوند و کمتر کسی را بتوان یافت که در باره آن ها شناختی داشته باشند اما برخی بازی ها نیز به دلیل توجه مردم محلی و پرداختن به آن در مراسم متعدد ماندگار شدند و به نوعی از سقوط در چاه فراموشی نجات یافتند. امروز نیز تنها در برخی از نقاط استان می توان حتی روستاییانی را یافت که به بازی های محلی منطقه خود بپردازند. نکته مهمی که در این میان به فراموشی سپرده شده قابلیت جذب جهانگرد و ارز آوری این بازی ها برای روستاییان است چرا که تبدیل این بازی ها به جشنواره ای مهیج می تواند جهانگردان بسیاری را در روستاها گرد هم آورد.
شناسایی 130 بازی محلی فراموش شده
رئیس هیئت ورزش های بومی و محلی استان در این خصوص به خبرنگار ما می گوید: تاریخچه فرهنگی استان بازی های بومی و محلی فراوانی را در خود جای داده است که متناسب با شرایط زندگی ساکنان هر منطقه در زندگی مردم تنوع ایجاد می کرد اما با گذر زمان به دلیل بی توجهی این بازی ها به مرور زمان از ذهن ها فراموش شدند.«محمد امیر براهویی» می افزاید: تنوع لوازم بازی های الکترونیک یکی از مواردی بود که سبب شد تا نسل های جدید به سمت استفاده از آن ها روی آورند و این نیز خود موجب شد تا کمتر به بازی های بومی و محلی استان توجه شود. بازی های مدرن سودی برای نوجوانان نداشتند بلکه آن ها را از بازی های مفرح محروم کردند.وی تصریح کرد: با توجه به تاثیر بازی های محلی بر سلامت مردم احیای آن ها در استان برنامه ریزی و در همین راستا اقدامات متعددی در دستور کار قرار گرفت که منجر شد تا امروز بالغ بر 130 بازی محلی در نقاط مختلف استان شناسایی شود. پس از آن با توجه به اهمیت ماندگاری بازی ها دو کتاب در استان چاپ شد که می تواند برای ماندگاری و ثبت بازی های بومی استان نقش مهمی ایفا کند.
شباهت های فرهنگی مانع ثبت بازی ها
وی عنوان می کند: مشابه بودن بازی های بومی مناطق مختلف کشور با یکدیگر سبب شده تا در ثبت بازی های استان چالش هایی ایجاد شود چرا که برخی از بازی ها همچون خسوسو در سیستان در استان های دیگر به نام های دیگری معروف هستند. همین بازی در بلوچستان به نام تپگ و در برخی نقاط ایران با نام علخ پر شناخته می شود و تنها اسم آن ها یا گاهی شاید برخی از قوانین جزئی آن ها با یکدیگر تفاوت داشته باشد لذا این همانندی موجب شده تا در ثبت آن ها به نام استان مشکلاتی وجود داشته باشد.به گفته برآهویی بررسی تاریخ نشان داده خلق و خوی رزمی مردم منطقه سیستان و الگو گیری آنان از پهلوانانی هم چون رستم سبب شده تا بیشتر به سمت رشته های رزمی گرایش داشته باشند به همین دلیل زادگاه برخی ورزش های رزمی همچون کشتی کج گردان را می توان خاص منطقه سیستان نامید به همین دلیل طی سال های اخیر پس از انجام بررسی های متعدد مقرر شد این ورزش به نام سیستان ثبت و حتی انجمن ملی آن نیز در استان افتتاح شود پس از آن برنامه ریزی ها برای برگزاری رقابت های سه جانبه کشتی کج گردان با حضور تیم های ایران، افغانستان و پاکستان آغاز خواهد شد.
اهمیت برگزاری لیگ بازی های بومی
وی می افزاید: اقدام های انجام شده طی سال های اخیر برای احیای بازی های بومی و محلی فراموش شده استان موجب شد که امروز در بخش احیای ورزش ها و بازی های بومی فراموش شده، سیستان و بلوچستان در جایگاه دوم کشور قرار گیرد ولی با این وجود همچنان تلاش ها برای شناسایی بقیه بازی های بومی استان ادامه دارد. با این وجود مهم‌ترین اقدام در این راستا ثبت بازی هاست چرا که اگر این بازی ها ثبت نشود و به آن ها پرداخته نشود پس از مدتی نه چندان طولانی مجدد به فراموشی سپرده خواهد شد بنابراین برای پیشگیری از فراموشی دوباره آن ها باید در مرحله اول بازی های شناسایی شده را ثبت و سپس آن ها را به مسابقاتی ملی و حتی در صورت امکان بین المللی تبدیل کرد تا سرانجامی مانند کبدی که در سیستان زاده اما به نام کشور های دیگر ثبت شد، نداشته باشد.
رئیس هیئت ورزش‌های بومی و محلی استان می گوید: این اقدام باید ابتدا در درون استان آغاز شود و ورزش های موجود در خود استان برگزار شوند پس از آن لازم است تا دانشگاه ها نیز برای ثبت این بازی ها وارد عمل شوند. به طور مثال دانشجویان تربیت بدنی پایان نامه های خود را در خصوص ورزش های محلی استان بنویسند. علاوه بر این اقدام ها باید بازی های بومی و محلی استان به صورت لیگ برگزار شود تا بتوان علاوه بر معرفی آن ها را توسعه داد. از سوی دیگر برگزاری جشنواره های بومی و محلی نیز خود در شناسایی و توسعه بازی های اقوام مختلف نقش بسیار مهمی ایفا می کند به همین دلیل هر جمعه در روستاهای سراوان بازی های بومی و محلی برگزار می شود و پیشنهاد هایی برای استانی شدن این طرح وجود دارد که پس از بررسی هر جمعه در یکی از روستاهای استان این جشنواره برگزار خواهد شد.
جنس و سن در این بازی ها مطرح نیست
وی عنوان می کند: بازی های بومی و محلی فارغ از جنسیت و سن هستند و این سبب شده تا در هنگام برگزاری آن ها افراد متعددی در سنین مختلف گرد هم آیند که این خود نشاط خانواده ها را افزایش می دهد و به نوعی نیز می تواند عاملی برای ایجاد شادی در خانواده ها باشد بنابراین لازم است تا احیای این بازی های فراموش شده بیشتر مورد توجه قرار گیرد که در همین راستا برنامه ریزی و پیگیری ها برای برگزاری جشنواره بومی و محلی اقوام ایران در استان درحال انجام است. برآهویی می افزاید: ایجاد خانه های ورزش روستایی و عشایری یکی از راهکارهایی است که می تواند در توسعه و احیای ورزش های روستایی نقش مهمی داشته باشد بنابراین با توجه به این نقش در سال های اخیر 50 خانه روستایی و عشایری در استان ایجاد شد و طی ماه های آینده نیز 10 خانه دیگر به این تعداد افزوده می شود اما بر اساس برنامه های تدوین شده برای احیای بازی ها و ورزش های روستایی فراموش شده استان بین 50 تا 100 خانه روستایی در استان ایجاد خواهد شد.
«چاپ» سیستان در سه راهی ادارات
وی در خصوص رقص و چوب بازی محلی سیستان می گوید: چوب بازی و رقص محلی سیستان که در گویش محلی از آن با نام چاپ یاد می شود به عنوان یکی از آیین های سنتی سیستان شناخته شده که حتی امروزه نیز در مراسم ها به آن پرداخته می شود اما این رشته در سه راهی ورزش، آیین باستانی و فرهنگ مردم منطقه قرار گرفته که سبب شده تا ثبت ملی آن در سه راهی سه ارگان اداره کل ورزش و جوانان، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قرار گیرد اما با این وجود به دلیل اهمیت ثبت ملی شدن این سنت و بازی محلی تلاش های هیئت برای به ثبت رساندن آن کاسته نخواهد شد.وی افزود: سیستان و بلوچستان از نظر تعدد بازی های بومی و محلی در میان 10 استان اول کشور قرار دارد اما طی سال های اخیر بازی های بومی و محلی بسیاری در استان شناسایی شد که از این بعد استان در جایگاه دوم کشور قرار گرفت اما مهم‌تر از این شناسایی و احیا، شناسنامه دار شدن بازی ها برای ماندگاری هستند که تا کنون اقداماتی در این راه انجام شده است.