گروه فرهنگ- خولک بافی یا پرده بافی یکی از سنن قدیمی سیستانیان است که در گذشته بسیاری از اهالی منطقه به آن می پرداختند و با تهیه آن علاوه بر مصرف شخصی، بازار های داخلی و خارجی را نیز مجذوب هنر دستشان کرده بودند.به گزارش «سیستان و بلوچستان» جاری بودن آب در تالاب هامون در ابعاد مختلف برای سیستان توسعه و اشتغال را به همراه داشت علاوه بر آن  سبب شد تا هنری به نام خلک بافی در این منطقه ایجاد شود، در سال هایی نه چندان دور به دلیل جاری بودن آب در هامون نیزارهای سربه فلک کشیده اطراف تالاب بسیار خود نمایی می کرد و وجود آن ها نه تنها برای گونه های حیات وحش زیست گاهی مناسب بود بلکه برای مردم منطقه نیز اشتغال زایی را به همراه داشت.

نیزارهای هامون شاهرگ خولک بافی 

حصیربافی، پرده بافی یا خولک بافی یکی از صنایع دستی معروف منطقه سیستان است که تاریخی نامعلوم دارد اما به گفته برخی افراد سالخوردگان منطقه قدمت آن همزاد با تالاب هامون و نیزارهاست چرا که مواد اولیه تولید این پرده ها از نی نیزارهای دریاچه هامون تامین می شد و به نقل از مردم این منطقه، در زمان پر آبی هامون این نیزارها نقش اصلی تامین علوفه دام های آنان را ایفا می کرد به طوری که رمه ها بامدادان بدون چوپان و ساربان به نیزارها می رفت و پس از چرا به آغل باز می گشت. وجود این گیاه در تالاب هامون از ابعاد مختلفی مورد اهمیت قرار می گرفت که چرای دام از برگ های سبز این گیاه، تلطیف هوا و چهره سبز منطقه، پناهگاه پرندگان مهاجر و برخی حیوانات و استفاده از آن در صنعت پرده بافی یا همان خولک بافی  از این دسته است. علاوه بر آن ها از برگ های سبز و تازه نوعی نی که در زبان محلی به آن «توت» یا «توتک» گفته می شود برای خوراک دام به ویژه گاو سیستانی استفاده می شد اما ساقه نازک و بلند این نیزارها نیز به عنوان مواد اصلی در صنعت پرده بافی یا خولک بافی مورد استفاده قرار می گرفت. بهره سیستانی ها از نیزارهای هامون به اینجا ختم نمی شد و ساخت قایق محلی توتن یا توتن بافی هم در منطقه رونق پیدا کرد رونقی که با خشک شدن تالاب هامون به آهستگی فراموش شد.

نفس های خولک به شمارش افتاد

یکی از بافندگان خولک در این باره به خبرنگار ما می گوید: خولک بافی یکی از صنایع دستی معروف و گسترده در سیستان بود به گونه ای که در سراسر این منطقه به ویژه اطراف تالاب و دریاچه هامون افراد زیادی به این کار مشغول بودند به طوری که هنگام عبور از جاده های مجاور آن ها، فعالیت پرده بافی به وضوح دیده می شد.«رضا صیادی» می افزاید: بیشترین مصارف محصولات تولیدی خولک بافی به عنوان پرده در ورودی اتاق های مسکونی برای جلوگیری از ورود حشرات و به دلیل اقلیم گرم منطقه برای عبور راحت هوا استفاده می شد در برخی موارد نیز از آن ها در سقف خانه هایی که به زبان محلی خانه های چوب پوش نامیده می شود به کار گیری می شد. علاوه بر آن این پرده ها به دلیل شکل ظاهری خود کاربردهایی تزیینی نیز پیدا کرده بود اما امروز با خشک شدن تالاب هامون و از بین رفتن نیزارهای آن صنعت نفس های خولک بافی در منطقه به شمارش افتاد و امروز این صنعت فقط توسط عهده محدودی در منطقه زنده نگاه داشته شده است در حالی که ساکنان شمال کشور بسیار خواهان ورود این صنعت به زیستگاهشان هستند و بارها خواستار حضور خولک بافان در شمال ایران شده اند اقدامی که شاید اگر انجام شود دیگر این هنر دست مردمان سیستان از دیار رستم شناخته نشود.وی ادامه می دهد: در گذشته این پرده ها به عنوان ابزاری برای پیشگیری از ورود حشرات و خنک شدن منازل استفاده می شد اما امروز استفاده از درهای توری دار سبب  شده است تا حصیر ها مورد استفاده قرار نگیرد. از سوی دیگر از این صنعت بومی منطقه به عنوان کولر استفاده می شد به گونه ای که خارخانه هایی پشت منازل طراحی و هنگام گرما بر روی آن ها آب ریخته می شد که با عبور باد حصیرها همچون کولر عمل کرده و خانه را خنک می کرد اما امروز به دلیل توسعه فناوری این هنر  در کشور مورد بی مهری قرار گرفته است و ایرانیان کمتر به آن توجه می کنند از این رو فروش آن در بازارهای داخلی بسیار کاهش پیدا کرده و به تبع آن قیمت خولک ها نیز بسیار کاهش یافته است. البته این صنعت در بازار کشورهای حاشیه حوزه خلیج فارس همچنان ارزش خود را حفظ کرده است و همچنان متقاضی دارد و با توجه به تقاضای بازارهای خارجی به ویژه کشورهای عربی همسایه ایران مدتی است خولک های تولیدی مردم سیستان به این کشورها صادر می شود و این صادرات توانسته است تا حدودی هزینه های صرف شده برای تولید را جبران کند.صیادی خاطر نشان می کند: برای معرفی خولک به ایرانیان مسئولان باید وارد عمل شوند و از تولید کنندگان این صنعت در سیستان حمایت کنند در غیر این صورت به آرامی هنر و صنعت خولک بافی در سیستان به فراموشی سپرده خواهد شد و دیگر حتی نامی از آن به جای نخواهد. نباید غافل شد که این اتفاق ها ناشی از خشک شدن تالاب هامون است و دولت مردان می توانند با زنده کردن مجدد حق آبه هامون نه تنها به این صنعت را رونق مجدد بخشند بلکه زندگی در سیستان را مجدد احیا کنند.

خولک بافان را بیمه کنند

وی می گوید: یکی از مهم ترین مشکلاتی که حصیربافان سیستان با آن رو به رو هستند مشکل بیمه برای آن هاست به طوری که نه تنها هیچ کدام از شرکت های بیمه برای بیمه شدن این هنرمندان وارد عمل نمی شوند بلکه درخواست های فعالیت این صنعت به مسئولان استانی نیز تاکنون نتیجه ای در بر نداشته است و مسئولان هم خود اقدامی برای رفع این مشکل بزرگ انجام نداده اند. در این میان اگر برای شخص یا محصولاتی که در این صنعت فعالیت می کند اتفاقی رخ دهد هیچ فردی پاسخگو نخواهد بود همان طور که این اتفاق در گذشته رخ داد و در یک حادثه حصیر های تولید شده برای تهیه خولک در مسیر انتقال به سیستان دچار حریق شد، این حریق خسارتی بیش از 20 میلیون تومان را بر تولید کننده برجای گذاشت اما همچنان هیچ بیمه ای حاضر به پذیرفتن هنرمندان این صنعت نیست.وی بیان می کند: در کنار بیمه ها بانک ها نیز از تولید کنندگان و فعالان این عرصه حمایتی نمی کنند در حالی که در برخی از مناطق استان و برای رونق برخی از فعالیت ها کمک های بلاعوض نیز ارائه می شود اما متاسفانه در این منطقه نه تنها چنین همکاری هایی وجود ندارد بلکه وعده های مدیران نیز فراموش می شود.این هنرمند خولک باف عنوان می کند: امروز خولک بافان سیستان برای تهیه چوب خود از شمال ایران اقدام می کنند و با گذشت مسافتی طولانی ضمن تهیه چوب مورد نیاز این صنعت را در سیستان زنده نگاه داشه اند اما نبود حمایت دولت از آن ها بی شک موجب دلسردی این افراد خواهد شد و در پی آن نه تنها هنر سنتی و صنعتی خولک در سیستان به فراموشی سپرده می شود بلکه بسیاری افراد در منطقه بیکار خواهند شد اما اگر حمایت ها از آن انجام شود این هنر می تواند برای بسیاری از بومیان منطقه اشتغال زایی کند. از طرف دیگر توجه کشورهای حاشیه خلیج فارس به این هنر بومیان استان می تواند برای کشور ارزآوری نیز داشته باشد و این ها قسمتی از مزیت های توجه به این هنر بومی سیستانیان است.وی می افزاید: به دلیل توجه و رونق بازار خولک، تولیدهای آن در گذشته بیش از یک میلیون متر مربع بود اما امروز مشکلات موجود بر سر راه آن میزان تولیدهای سالانه به 50 تا  100 هزار متر مربع کاهش پیدا کرده است که فقط برای مصرف کشورهای عربی تولید می شود در حالی که اگر توجه بیشتری به آن شود بدون شک تولیدهای سالانه فراتر از یک میلیون متر مربع خواهد رسید.صیادی می گوید: حق آبه تالاب هامون تنها و بزرگ ترین خواسته مردم سیستان و خولک بافان سیستان است که لازم است مسئولان به این مطالبه مردم توجه داشته باشند چرا که احیای تالاب و صنعت می تواند نه تنها زندگی را در منطقه احیا کند بلکه با رونق دادن به آن ها توسعه سیستان را نیز رقم زند پس از آن نیز بیمه فرش بافان و خولک بافان استان است که باید مورد توجه قرار گیرد. متاسفانه طی سالیان اخیر معمولا افرادی به عنوان فعالان این دو صنعت بیمه شده اند که سواد و تجربه ای در این خصوص ندارند اما برای فعالان و بافندگان سیستان با وجود سال ها فعالیت هنوز سابقه بیمه ای ایجاد نشده است.