ذوالفقاری- لباس بلوچ یک پوشش است، از آن دست پوشش هایی که اصالت فرهنگی دارد. لباس مردم غیور سیستان و بلوچستان پشتوانه ای به قدرت فرهنگ یکی از اصیل ترین اقوام ایرانی را به دنبال دارد. لباس بلوچ ها هم اگرچه مانند دیگر اقوام طی زمان تغییراتی داشته اما پوشاک ویژه مردم این منطقه هنوز معرف یک قوم اصیل ایرانی است و در اکثر جوامع لباس رسمی مردم، لباس های سنتی آنان است.پوشاک هر منطقه تحت تأثیر آب و هوای آن منطقه بوده و لباس بلوچ نیز با توجه به شرایط آب و هوایی منطقه بلوچستان به وجود آمده است. به علّت گرمای زیاد و تابش شدید خورشید، لباس مردان اغلب به رنگ روشن است و برای جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب عمامه ای دور سر می ‏پیچند و شال یا لنگی بر شانه می ‏اندازند و لباس زنان بلوچ سوزن دوزی و یا گل دوزی شده ‏است و روسری یا سریگ زنان نیز سوزن دوزی و قلاب دوزی می شود.‏
انواع پارچه های بلوچی
یکی از استادان فرهنگ و زبان های باستانی درباره پوشاک بلوچی می گوید: پوشاک بلوچی در میان این قوم به پُچ معروف است، گاهی واژه هایی مانند گَد و جامَگ براساس تنوع مناطق جغرافیایی به جای پچ برای لباس بلوچی به کار می رود. این پوشاک که تا حدی شبیه به پوشاک مردم پاکستان، بخشی از هند و افغانستان و مردم ایران قدیم است بلوچ ها آن را لباس رسمی و قومی خود می دانند و نوع زنانه آن سوزن دوزی یا گل دوزی می شود. «موسی محمودزهی» با بیان این که واژه پوشاک در بلوچی هم استفاده می شود می افزاید: بلوچ ها به پارچه نیز گد یا پچ می گویند، بکملپ ململ، کرپاسین گد، شال، شار، هریر، ادلس، چوتار، پرند، کودری، ابریشم، دیبا و وال اسم انواع پارچه های بلوچی است.وی تصریح می کند: به پارچه های مخمل لطیف «بکملپ ململ» می گویند و «کرپاسین گد» که نوعی پارچه پنبه ای است در کارگاه های پارچه بافی به نام جولاهگی در بلوچستان از محصول پنبه بلوچستان تهیه می شده است. شال نیز به عنوان پارچه کم ارزش تر شناخته می شده و پوشندگان آن تا حدی تنگدست معرفی شده اند و واژه شالگوری به معنی شال پوش در زبان بلوچی تنگدستی و ناداری را تداعی می کند و یکی از معروف ترین انواع شال وارداتی به بلوچستان، شال کشمیری بوده است که کهنسالان از آن بسیار یاد می کنند.وی ادامه می دهد: شار نیز پارچه ای از جنس ابریشم بوده که از این نوع پارچه در ادبیات بلوچی زیاد نام برده شده است، در مقابل شال که ارزش کمتری داشته، شار به عنوان پارچه ارزشمندتر شناخته و تا حدی براق و شیشه مانند اطلاق می شده و شار منطقه ریول معروف بوده و از آن جا به بلوچستان وارد شده است. به گفته وی وجود ترکیباتی مانند چینی پرندپوش در ادبیات بلوچی نشان دهنده آن است که پارچه هایی از چین وارد بلوچستان شده است، پارچه هایی از مصر، کشمیر و ریول نیز به بلوچستان وارد می شده است.
پوشاک تن
این کارشناس درباره پوشاک تن بیان می کند: نوع مردانه پوشاک بلوچی یک پیراهن بلند یقه دار و آستین دار ساده است با دامن بزرگ که از یقه تا حدود ناف از جلو باز می شود و دکمه می خورد این پیراهن کاملاً روی شلوار پوشیده می شود. در گذشته بر روی آن سوزن دوزی هایی انجام می شد امروزه این رسم به جز در موارد خاصی مانند سوزن دوزی روی پیراهن کودکان پسر و پهلوانان (خوانندگان و نوازندگان) فراموش شده است.وی اضافه می کند: نوع زنانه آن یک پیراهن کاملاً بلند، عموماً رنگی، بدون یقه و با آستین های بلند و دامن بزرگ است که یقه آن از محل گردن تا اندکی پایین تر باز است و در محل گردن با سنجاق سینه بسته می شود، تزیینات روی پارچه زنانه بسیار زیاد است آن چنان که کل پیراهن سوزن دوزی می شود مهم ترین جلوه های هنر سوزن دوزی بلوچی را می توان بر روی پیراهن زنانه مشاهده کرد. نوع پارچه، دوخت، رنگ و سوزن دوزی های قسمت های مختلف لباس بلوچی زنانه نشانی از هنر هنرمندان است که در برخی نقاط بلوچستان به نام های دیگر مانند پیرام، پشک، کمیس و شنگ هم موسوم است همچنین بخش مهمی از این نوع لباس را کیسگ یا جیب تشکیل می دهد.وی با اشاره به شلوار بلوچی اظهار می کند: نوع مردانه آن یک شلوار بلند و نسبتاً چین دار با دم پای تنگ است که با کمربندی نخی، پشمی یا نایلونی به صورت مخفی با گره خاصی به کمر بسته شده است و همیشه در زیر پیراهن پوشیده و جلوه هنری روی شلوار از چین دار کردن و دوزندگی دم پای آن پدیدار می شود، کمربند مخصوص آن به نام های آهنجگ، شلواربلند و نشپیل می تواند ساده یا رنگی همراه با گل های تزیینی نخی باشد. نوع معروفی از دوخت شلوار بلوچی در منطقه سرحد به نام «جنگی خان دوچ» موسوم است.نوع زنانه آن نیز یک شلوار بلند و نسبتاً چین دار با دم پای تنگ است، تزیینات هنری روی دم پاچه های شلوار به صورت سوزن دوزی بلوچی که با سوزن دوزی های روی پیراهن و روسری هماهنگی دارد قابل توجه است. «مچو» نوعی خاص از شلوار زنانه است که تا گذشته ای نه چندان دور در مناطقی از مکران بیشتر توسط زنان حوزه سراوان پوشیده می شد و امروزه از رواج افتاده است. نوع پارچه، دوخت، رنگ و سوزن دوزی های قسمت های مختلف پاجامگ نشان از هنر هنرمندان آن دارد.
پوشاک سر یا سریگ
به گفته محمودزهی، سریگ یا روسری عبارت است از یک تکه پارچه نازک رنگی نخی به ابعاد تقریبی 200 در120 سانتی متر که بیشتر قسمت های آن به خصوص حواشی آن سوزن دوزی و پولک دوزی می شود. رنگ، طرح و تزیینات روی آن هنر هنرمندان را در خود متجلی می کند. برقع یا نقاب نیز نوعی از پوشاک بانوان بلوچ برای پوشاندن صورت بوده که رنگ آن بیشتر سیاه است و طرح و تزیینات مختصری روی آن انجام می شود و می تواند جلوه هنری داشته باشد، دستار یا عبا نیز پارچه ای نرم و نازک بیشتر با دو رنگ سفید و سیاه، با طول نسبتاً زیاد که به صورت پیچ در پیچ توسط مردان بر سر بسته می شود و بیشتر نشانی از ابهت و بلندمرتبگی است که طرح و رنگ، نحوه پیچیدن و اندک تزیینات روی آن هنر هنرمندان را بیان می کند. امروزه بیشتر روحانیان آن را بر سر می بندند اما در گذشته ای نه چندان دور بیشتر مردان بلوچ آن را بر سر می بسته اند در بسیاری از مناطق سرحد هنوز بسیاری از مردان آن را بر سر می نهند. در مراسم تعیین سردار طایفه، یکی از مهم ترین مراحل، مرحله پاگ بندی (دستاربندی) است. امروزه روحانیونی که با درجه مولوی از حوزه های علمی دینی فارغ التحصیل می شوند آیین دستاربندی برای آنان انجام می شود. در گذشته نوع خاصی از پاگ را دستار پادشاهی می نامیدند و نوع خاص دیگری از پاگ را من دیل می گویند. در گذشته مردان دستار به سر می بسته اند و زنان روسری و چادر بر سر داشته اند. انواع کلاه هایی که امروزه استفاده می شود غالباً وارداتی هستند.وی با اشاره به پوشاک پا نیز می گوید: در گذشته انواع کفش ها با نام های کوطوک، تکل، سواس، لبد و کوش با چوب، پیش، لاستیک و پوست ساخته می شده است، بیشتر این کفش ها دارای بندهای پشمی، مویی، نخی یا پارچه ای بود و تنها پای افزار بافتنی از مو، پشم، کرک و پارچه که تا حدی نقش کفش داشته و بیشتر نقش جوراب، محصولی به نام سر بوده است واژه سر غالباً همراه با سواس (نوعی کفش از جنس برگ بوته خرمای وحشی) می آید. طرز بافت، طرح و رنگ سر جلوه هایی از هنر هنرمندان را درخود می نمایاند.
پوشاک های مناسبتی
این استاد فرهنگ و زبان های باستانی درباره پوشاک مناسبتی بلوچی می گوید: در این رابطه می توان از دو نوع پوشاک پرداچ یا لباس عروسی و ارداچ یا لباس عزا نام برد. به گفته وی لنگ یا لانکی هم در فرهنگ بلوچی جایگاه خاصی دارد و آن عبارت است از یک تکه پارچه رنگی نقش دار به ابعاد تقریبی 200 در100 سانتی متر. ارزش لنگ بیشتر به خاطر آن است که از لنگ به چند منظور متفاوت استفاده می شود. به عنوان مثال از آن به جای زیرانداز و روانداز هنگام خوابیدن کوتاه مدت، کلاه در هوای آفتابی، ماسک برای جلوگیری از شناخته شدن، ماسک برای جلوگیری از نفوذ گردو غبار در چشم و دهان و بینی، سبد برای حمل کالا، سجاده به هنگام ادای نماز، طناب و ریسمان برای بستن بعضی از چیزها، حوله برای خشک کردن تن، دست و صورت استفاده می کنند. همچنین به جای صندلی هنگام نشستن استفاده می شود، در این حالت مردان بلوچ به طور کامل روی زمین می نشینند، پاها را در جلو تا حد سینه از زانو خم کرده و لنگ را دور کمر و پاها می بندند و چندین ساعت به همین حالت بدون احساس درد و خستگی می نشینند. به همین دلیل گاه به لنگ صندلی بلوچی و به این نوع نشستن در اصطلاح محلی کمرزانی می گویند. به دلیل کاربردهای متفاوت لنگ در زبان بلوچی به آن نام های دیگری مانند لانک بند، سربند، سرین بند، رومال، دزما(دستمال) و شال گردن هم می دهند.