مرادبیکی- داشته های سیستان و بلوچستان را نمی توان فقط در تمدن، جاذبه و طبیعت، تاریخ، قابلیت های معدنی، کشاورزی و آب و هوای منحصر به فرد و متفاوتش با دیگر نقاط کشور خلاصه کرد. این استان از لحاظ مردم شناسی و فرهنگ بومی به ویژه در بخش غذاهای محلی نیز حرف های زیادی برای گفتن دارد. از ویژگی غذاهای محلی در سیستان و بلوچستان تنوع آن از شمال استان تا جنوب است زیرا براساس منطقه زندگی، ساحل نشینان عمان یک غذایی دارند و مردمان سیستان غذایی دیگر تهیه می کنند.
استفاده از قطعات بزرگ گوشت
اما از طرفی با توجه به دامپروری در این استان و ذائقه گوشتی مردم این منطقه، 90 درصد غذاهای محلی و به خصوص بخش جنوبی سیستان و بلوچستان از قطعات گوشتی بزرگ و گاه گوسفند و بز کامل استفاده می شود. بنابراین میزان استفاده از گوشت های تازه و لذیذ یکی از رسوم و شیوه های عادی زندگی مردم است به گونه ای که شاید در هیچ جا از گوشه و کنار کشور به این شیوه از گوشت، استفاده نشود. از طرفی خرما نیز از پرطرفدارترین محصولات کشاورزی در میان مردم است که به صورت وسیع در فرهنگ غذایی مردم جای دارد و در خانواده های اصیل همواره خرما را می توان سر سفره و همراه با غذا مشاهده کرد. نکته اصلی در تهیه غذاهای اصیل مردم بلوچستان این است که با وجود همجواری و نزدیکی سیستان و بلوچستان به کشورهایی مثل پاکستان و افغانستان و رفت و آمدهای زیاد با مردم هندوستان این امر تاثیرچندانی در شیوه پخت غذاها نداشته و شاید تنها تاثیر آن را در میزان ادویه های به کار رفته که باز هم ساخت دست خود بانوان این منطقه است می توان دید. اما آنچه مسلم است به دلیل سیر و سیاحت های انجام شده در بلوچستان همواره با توجه به ذائقه مسافران و گردشگران، برخی غذاهای محلی نیز انتخاب می شود و شیوه پخت و تهیه آن به شهرهای دیگر کشور انتقال می یابد.
تباهگ؛ استانبولی بلوچی
یکی از ساکنان سواحل مکران می گوید: غذای تهیه شده از تباهگ یکی از غذاهای سنتی در بین مردم بلوچستان است که این شیوه نگهداری از گوشت، در گذشته ها به دلیل نبود برق توسط مردم این منطقه ابداع شد به گونه ای که تکه های بزرگ گوشت گوسفند و بز در مقابل نور مستقیم خورشید با پودر انار و نمک آویزان می شد و توری نیز برای جلوگیری از گرد و غبار بر روی آن قرار می گرفت. «نوتی زهی» می افزاید: بانوان بلوچ این غذا را در مواقع مختلف و به خصوص ماه های رمضان همواره به عنوان سحری برای اعضای خانواده با برنج آماده می کنند و به نوعی می توان به آن استانبولی بلوچی گفت. وی ادامه می دهد: با این که امکانات رفاهی از قبیل برق و یخچال وجود دارد اما نمی توان تصور حذف تباهگ را از سفره غذای خود داشت زیرا این غذا به عنوان یکی از مهم ترین غذاهای محلی بلوچستان در میان مردم جای خود و طرفداران زیادی دارد.یکی دیگر از ساکنان منطقه بلوچستان می گوید: به نظرم داشتن یک تنور در خانه بسیار با ارزش تر از هر فر و تجهیزات پخت کنونی است زیرا با توجه به داشتن آن می توان بسیاری از غذاهای خوشمزه را طبیعی تر و ویژه تر تهیه کرد.
استفاده از ادویه های سنتی
یکی از مردم بلوچستان  درباره علاقه خود به غذاهای سنتی می افزاید: یکی از غذاهای مورد علاقه من و خانواده ام و همه کسانی که به مهمانی خانه ما می آیند تنورچه است که به دو صورت به سیخ کشیده و کبابی کامل گوسفند، درون تنور تهیه می شود. به گونه ای که در حالت به سیخ کشیده، تکه های بزرگ گوشت گوسفند و بز به چوب های نخل خرما کشیده و در کنار یک دیگ آب درون تنور گذاشته می شود تا به صورت آبدار کباب شود. در حالت کامل کبابی نیز، همه اجزای داخلی گوسفند خالی و با ادویه های مخصوص روی زغال کباب می شود. «ریگی» ادامه می دهد: همسرم برای تهیه این غذا همواره از ادویه هایی سنتی ساخته خود استفاده می کند که طعمی بی نظیر به این غذا می دهد و از همین رو مهمانانمان همواره پخت این غذا را طلب می کنند.وی می گوید: به واسطه داشتن شتر زیاد، از شیر و دوغ این حیوان محلی به جای شیر گاو استفاده می کنیم و غذای دوغ پا نیز یکی از اصلی ترین غذاهای ما در طول هفته است. در این غذای محلی و خوشمزه که به صورت خورشت تهیه می شود به جای آب از دوغ استفاده می شود که به آن طعم بسیار دلپذیر و خوشمزه ای می دهد به گونه ای که فرزندانم عاشق این غذا هستند.«شاهین» پسر بچه ای که 12 سال دارد می گوید: به واسطه شغل پدرم سال های زیادی را در زاهدان و دیگر شهرهای بزرگ زندگی کرده ایم و در تمام این مدت، لذیذ ترین غذای من پیتزاهای متنوع و فست فود بود، اما از زمانی که به نیک شهر برگشته ایم و با غذاهای محلی این منطقه به خصوص « تنورچه» با ترشی «چتنی» یا همان ترشی انبه و همچنین «کنک» شیرینی مخصوصی که نوعی حلواست و از خرما، پسته، بادام و شیره خرما تهیه می شود آشنا شده ام دیگر تمایلی به خوردن همیشگی پیتزا ندارم و از آرزوهای من این است که مادرم طرز تهیه این غذا را یاد بگیرد و من و خواهر و برادرهایم حداقل ماهی یک بار آن را استفاده کنیم.
در مسیر ثبت ملی
رئیس اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری نیکشهر در این باره می گوید: آنچه می تواند در سیستان و بلوچستان در کنار دیگر جاذبه هایش در کشور مطرح باشد، غذاهای بومی و سنتی این منطقه است که با ترکیبات خاص و ادویه های مخصوص، چه از لحاظ مزه و چه شکل ظاهری به عنوان جاذبه مطرح شده و در کشور نمود داشته است.«خیرالنساء امیری» می افزاید: یکی از ابتکارات بانوان نیکشهر و قصرقند استفاده و بهره مندی از سبزی شنبلیله به عنوان یک گیاه معطر اما تلخ، برای تهیه یک غذای خوشمزه با مرغ به نام انباگ است که این غذا در میان گردشگران و مسافران به همراه نان محلی جایگاه بسیار ویژه ای در وعده صبحانه و شام یافته و ذائقه های زیادی را به سمت خود متمایل کرده است به گونه ای که بسیاری از گردشگران نمی توانند باور کنند که با این سبزی بتوان این چنین غذای فوق العاده خوشمزه ای را تهیه کرد.وی ادامه می دهد: پیشینه تهیه تباهگ به عنوان گوشت خشک شده نیز به صدها سال قبل و زمان نبود امکانات باز می گردد که با فراهم شدن تجهیزات رفاهی نه تنها از میان مردم حذف نشده بلکه به یک قابلیت برای صادرات به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز تبدیل شده است.وی اضافه می کند: مسقطی یکی از حلواهای خاص نیکشهر است که به صورت بسته بندی تهیه و به کشورهای حوزه خلیج فارس صادر می شود.امیری اظهار می کند: تاکنون اقدامات بسیار زیادی برای ثبت ملی شدن غذاهای سنتی بلوچستان صورت گرفته که خوشبختانه، پرونده ثبت غذاهایی مثل تباهگ، انباگ و دانه ریز (نوعی حلوا با شیره خرما، آرد برنج و خرمای خشک شده مضافتی) تکمیل شده است و با تشکیل شورای سیاست گذاری اقدامات ثبت آن انجام می شود.