پساب؛ برای نجات کشاورزی سیستان
منبع نجات کشاورزی سیستان همچنان هدر می رود
نویسنده : ریگی
سال هاست مردم سیستان گرفتار خشکسالی و مشکلات ناشی از آن هستند و در قهر طبیعت، بسیاری شغل خود را از دست داده اند چرا که اشتغال بیشتر مردم این منطقه در کشاورزی خلاصه می شود. هر سال که بر شدت خشک سالی افزوده می شود معیشت مردم را بیشتر دچار مشکل می کند در حالی که روزانه مقدار زیادی از پساب خانگی در این منطقه هدر می رود، پسابی که می تواند نجات بخش کشاورزی سیستان باشد و مردم زیادی را به ادامه زندگی در این سرزمین کهن امیدوار کند، اما شرایط فعلی منطقه به گونه ای است که به سختی می توان به زندگی ادامه داد و به اذعان رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور «اگر به داد زابل نرسیم با این طبیعت سرسخت، هیچ کس در زابل زندگی نخواهد کرد. غیر قابل تصور است در دنیا انسان ها در چنین شرایطی دوام بیاورند»، بنابراین می توان با برنامه ریزی درست از این فرصت برای نجات قسمت هایی از کشاورزی سیستان که به دلیل قهر طبیعت از بین رفته است اقدامی موثر انجام داد و از مهاجرت بسیاری از ساکنان سیستان جلوگیری کرد.
نبود مدیریت درست و یکپارچه
یکی از کشاورزان سیستان به خبرنگار ما می گوید: زندگی بسیاری از مردم منطقه از سالیان دور به کشاورزی وابسته بوده، اما به دلیل خشک سالی های شدید و خشک شدن تالاب هامون، کشاورزی این منطقه از بین رفته است، یکی از راه حل ها برای رفع این مشکل و رونق مجدد کشاورزی، استفاده از پساب های خانگی است که متاسفانه در بسیاری موارد در معابر رها می شود، در حالی که پس از تصفیه و آزمایش های لازم می توان از آن در کشت برخی محصولات کشاورزی استفاده کرد. «کیخا» می افزاید: به نظر می رسد هنوز کسی در سال های اخیر برای پیگیری و به سرانجام رساندن این موضوع احساس تکلیف نکرده است، حال آن که به جای این که فاضلاب سبب تخریب محیط زیست شود، می توان مانند استان های موفق کشور از آن برای سامان دهی وضعیت کشاورزی منطقه استفاده کرد. یکی دیگر از کشاورزان شمال استان هم می گوید: نداشتن مدیریت یکپارچه و درست برای استفاده از پساب خانگی در کشاورزی و دیگر مصارف سبب شده است کشاورزی منطقه به طور کلی نابود شود، بسیاری از کشاورزان با مشکلات عدیده ای روبه رو شده و عده ای هم به استان های دیگر مهاجرت کرده اند. «جان آبادی» ادامه می دهد: چنانچه مسئولان جهاد کشاورزی، منابع طبیعی، محیط زیست و آب و فاضلاب با همکاری یکدیگر و برنامه ریزی درست پا به میدان بگذارند و در این راه اقدامات موثری انجام دهند، شاهد نتایج بهتری از جمله احیای کشاورزی در منطقه خواهیم بود و از کوچ بسیاری افراد هم می توان جلوگیری کرد.
بی توجهی مسئولان امر
یکی دیگر از اهالی سیستان می گوید: سال هاست شاهد مشکل فاضلاب های خانگی و رهاسازی آن در منطقه و از طرفی بی توجهی مسئولان امر به این موضوع هستیم، می توان در شرایط کنونی سیستان، بهترین تصمیم را گرفت و با کمک دستگاه های متولی و مردم به مشکل خشک سالی فائق آمد اما هنوز عزم جدی در مسئولان دیده نمی شود. «سنچولی» می افزاید: بسیاری از مسئولان سیستان را فراموش کرده اند، با وجود مشکلات فراوان منطقه خدمت چندانی برای مردم انجام نمی دهند در حالی که سرمایه های این منطقه رو به نابودی است اما برای نجات این منطقه به ویژه کشاورزی اقدام موثری انجام نمی دهند و به دادن وعده بسنده می کنند. وی اضافه می کند: مردم سیستان که بیشتر از قشر کشاورز، دامدار و صیاد هستند هنوز به راه اندازی طرح آبیاری 46 هزار هکتاری برای اراضی منطقه چشم امید دارند و امیدوار هستند مسئولان با عزم جدی وارد میدان شوند و با استفاده از طرح تصفیه پساب های خانگی که می تواند نجات دهنده قسمت عظیمی از کشاورزی منطقه باشد اقدام موثری انجام دهند.
ضرورت برنامه ریزی و تامین بودجه
مدیر شبکه آب و فاضلاب زابل به خبرنگار ما می گوید: آن چه مربوط به وظایف آب و فاضلاب شهری است، انتقال فاضلاب به تصفیه خانه و تصفیه آن است اما خروجی و مدیریت آن برای مصارف مختلف از جمله کشاورزی بر عهده آب منطقه ای استان است. «سرابندی» می افزاید: استفاده مناسب از پساب های خانگی و صنعتی در امور مختلف از جمله کشاورزی منطقه نیازمند برنامه ریزی، تامین بودجه و مدیریت آن توسط آب منطقه ای است، از خروجی پساب تصفیه شده در منطقه سیستان در روستاهای اطراف تصفیه خانه در امور کشاورزی استفاده می شود که محصولات خوبی هم به عمل آمده است. وی اضافه می کند: برای داشتن یک برنامه مدون و زیر پوشش بردن اراضی کشاورزی بیشتر باید دستگاه های متولی با برنامه ریزی درست اقدامات لازم را انجام دهند، بر اساس تصمیم های گذشته، در مرحله نخست استفاده از پساب های خانگی تصفیه شده برای کمربند فضای سبز زابل مورد نظر است و شهرداری مکلف به لوله کشی آب تصفیه شده از پساب های خانگی برای فضای سبز شهر شد اما اقدامی انجام نشده است.وی تصریح می کند: 80 درصد فاضلاب خانگی زابل نوسازی شده و20 درصد آن به دلیل کمبود اعتبار هنوز اجرایی نشده است، روزانه 11 هزار متر مکعب از پساب خانگی به سمت تصفیه خانه هدایت می شود که البته 35 درصد آن قبل از رسیدن به تصفیه خانه هدر می رود. به گفته وی، قرار بود این مقدار آب تصفیه شده برای طرح کمربند سبز زابل استفاده شود که به دلیل فراهم نشدن زیرساخت ها این اقدام انجام نشد و آب تصفیه شده در اختیار تعدادی از کشاورزان اطراف تصفیه خانه قرار می گیرد. وی می گوید: یکی از مشکلات در فاضلاب و پساب های خانگی، توسعه حاشیه نشینی و گسترش آن است که به دلیل نداشتن فاضلاب مجبور به تخلیه آن در حوزه های اطراف هستند و قسمتی از پساب به این طریق هدر می رود. با توجه به هزینه های بالای جمع آوری، انتقال و تصفیه پساب ها، نیاز است مسئولان امر و سرمایه گذاران در این باره همکاری کنند. سرابندی اظهار می کند: در صورت تکمیل کامل شبکه فاضلاب زابل می توان روزانه حدود 20 هزار متر مکعب و ماهانه 600 هزار متر مکعب از پساب خانگی را تصفیه و از آن برای کشاورزی و فضای سبز استفاده کرد.
روشی برای احیای کشاورزی
رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی سیستان هم به خبرنگار ما می گوید: استفاده از پساب تصفیه شده برای امور مختلف از جمله کشاورزی نیاز به آزمایش های مختلف و تایید نوع مصرف دارد، باید دید که برای چه نوع محصولی جواب می دهد، این مهم در دنیا مرسوم و قابل اجراست. دکتر «حسین اکبری مقدم» می افزاید: به دلیل عناصری که در آب های فاضلاب خانگی وجود دارد، می توان با برنامه ریزی صحیح و با احتیاط در کشاورزی استفاده کرد، باز چرخانی پساب روش خوبی برای برون رفت از شرایط فعلی منطقه و احیای کشاورزی است، مصرف این نوع آب در فضاهای سبز مشکلی ایجاد نمی کند و باید به سمت بهره برداری از آب تصفیه شده از پساب های خانگی حرکت کرد و استفاده بهتر از منابع آب های غیر متعارف نیازمند برنامه ریزی مناسب برای بهره برداری مطلوب از آن است. وی ادامه می دهد: در صورت وجود برنامه ای مدون این مرکز آمادگی دارد در کنار متولیان امر برای اجرایی شدن طرح استفاده از پساب برای کشاورزی همکاری کند. خبرنگار ما برای پیگیری موضوع چند مرحله با مسئولان آب منطقه ای تماس گرفت، اما موفق به دریافت پاسخ نشد.