شهرکی- وقف از احکام مترقی و پیشرفته اسلامی محسوب می شود که توجه به آن و نهادینه کردن فرهنگ وقف در جامعه می تواند آثار و برکات خوبی به همراه داشته باشد. اما با وجود مزایای این سنت حسنه در زمینه های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، بهداشت و درمان و نیاز امروز جامعه بشری به این حکم الهی، هنوز آن طور که باید فرهنگ وقف توسعه داده نشده است. سیستان و بلوچستان نیز به دلیل محرومیت های فراوانی که دارد برای رفع بسیاری از کمبودها و زیرساخت ها به این سنت حسنه نیازمند است و جهت دهی به موقوفات برای رفع نیازهای جامعه می تواند زمینه را برای پیشرفت و تعالی این استان فراهم کند بنابراین فرهنگ سازی در زمینه رواج وقف و تشویق مردم به این سنت برای این استان بسیار ضروری است. برای نهادینه کردن فرهنگ وقف باید اهداف، اهمیت ها، کارکردها و آثار معنوی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی وقف را با ذکر مصادیق آن به مردم معرفی کرد و نقش وقف را به عنوان یک امر مهم در بهبود اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مورد بررسی قرار داد. رویکرد و ظرفیت های وقف شامل زمینه های مختلفی می شود و می توان از آن ها برای پیشبرد اهداف جامعه اسلامی و محرومیت زدایی استفاده کرد. موقوفات در سیستان و بلوچستان می تواند در زمینه های مذهبی، اجتماعی، خدماتی، درمانی، آموزشی و ... باشد که البته استان در سال های اخیر در ثبت موقوفات رشد چشمگیری داشته است که به گفته مسئولان امر بیشتر این موقوفات در زمینه های مذهبی و دینی، ساخت مسجد و ... است.
موقوفه های درمانی برای کمک به اقشار
کم درآمد
یکی از شهروندان به خبرنگار ما می گوید: وقف جنبه ها و آثار مختلفی دارد و می توان از این ظرفیت عظیم برای درمان بیماران نیازمند و اقشار کم درآمد جامعه استفاده کرد. ساخت بیمارستان ها و گسترش درمانگاه ها و کلینیک های موقوفه در سیستان و بلوچستان می تواند کمکی برای رفع محرومیت در این استان و ارائه خدمات درمانی به نیازمندان باشد تا آن ها دغدغه کمتری برای درمان خود داشته باشند. «محمد. ر» ادامه می دهد: یکی از این موقوفه های درمانی در زاهدان واقع شده است که چندین بار به آن مراجعه کرده ام. هزینه های این موقوفه کمتر از درمانگاه هاست و بیماران نیازمند می توانند با خیال راحت به این موقوفه برای درمان و ویزیت مراجعه کنند. این ظرفیت قابل گسترش در سراسر استان است و در شهرهای دیگر نیز واقفان می توانند موقوفات خود را برای ساخت درمانگاه یا کلینیک های درمانی در نظر بگیرند. یکی دیگر از شهروندان می گوید: در این درمانگاه موقوفه هزینه های درمانی کمتر از دیگر درمانگاه ها و مطب های خصوصی پزشکان است که برای استفاده از بخش دندان پزشکی به این درمانگاه مراجعه کرده ام. شلوغی و تعداد زیاد مراجعهکنندگان، نشان از موفق بودن این درمانگاه برای جذب اقشار کم درآمد و ارائه خدمات قابل قبول به آن هاست. «هادی. ی» اظهار می کند: در دیگر شهرهای کشور موقوفه های درمانی به درمانگاه خلاصه نشده است، بلکه بیمارستان ها و کلینیک های درمانی برای این کار وقف شده که توانسته است نیازهای درمانی بسیاری از اقشار کم درآمد جامعه را مرتفع کند.
موقوفه های آموزشی
شهروند دیگری می گوید: در یکی از دبیرستان های موقوفه درس خوانده ام. موقوفات آموزشی می تواند به صورت مستقیم در اعتلای جامعه اسلامی و پیشرفت فرزندان نقش داشته باشد. وقف سنت حسنه و از صدقات جاریه محسوب می شود که ثواب آن پس از مرگ هم برای واقف ثبت می شود. بدون شک گسترش آن می تواند بسیاری از نیازهای جامعه را مرتفع کند. «فرشته. س» تصریح می کند: بسیاری از موقوفات در سیستان و بلوچستان در زمینه های مذهبی و دینی است و در دیگر زمینه ها موقوفات کمتری وقف داریم که گسترش موقوفات در زمینه های آموزشی برای استانی مثل سیستان و بلوچستان که مشکلات زیادی در زمینه آموزشی دارد، توسعه فرهنگ وقف و آموزش می تواند مشکلات زیادی را رفع کند. ساخت مدارس موقوفه و وقف لوازم آموزشی بسیار موثر است.
موقوفه های خدماتی
یکی از خادمان موقوفه زائرسرای امام رضا (ع) هم می گوید: وقف جنبه های مختلفی دارد و یکی از آن ها را می توان در خدمت رسانی به زائران پاکستانی اباعبدا... الحسین (ع) مشاهده کرد. گسترش موقوفه ها همچون این موقوفه و تامین نیازهای آن با کمک دیگر مردم می تواند تاثیر به سزایی در رفع مشکلات و افزایش خدمت رسانی به مردم داشته باشد. فرهنگ وقف می تواند رونق جامعه را در پی داشته باشد. وی تصریح می کند: مردم سیستان و بلوچستان به لحاظ اعتقادهای مذهبی و دینی در سطح بالایی قرار دارند و همین امر سبب شده است موقوفات زیادی هم داشته باشند که می توان این موقوفات را در زمینه های مختلف جهت دهی کرد و تنها به موقوفات مذهبی اکتفا نکرد، تا علاوه بر گسترش موقوفات مذهبی دیگر جنبه های وقف هم در این استان رونق یابد.
وقف نجات دهنده جامعه از فقر
مدیرکل اوقاف و امور خیریه در این باره به خبرنگار ما می گوید: سنت وقف، یکی از مصادیق بارز احسان و دیگر خواهی است که روحیه تعاون، همکاری و سبقت در خیرات در این نهاد عینیت می یابد و عمل خیر واقف را ابدی می کند. وقف صدقه جاریه است و بعد از مرگ واقف نیز خیرات آن به او می رسد. هدف از وقف رفع مشکلات مادی و معنوی مردم یک جامعه است و سنت حسنه ای است که سایه خود را بر سر نیازمندان و محرومان می گستراند و جامعه را از فقر نجات می دهد، زیرا فقر می تواند زمینه ساز بسیاری از مفاسد اجتماعی، اخلاقی شود و ارکان و اعتقادهای دینی جامعه را دچار تزلزل کند. حجت الاسلام «اسماعیل تدینی» می افزاید: رشد فرهنگ وقف در یک جامعه می تواند محرومیت را رفع و معارف دینی جامعه را اعتلا بخشد. وقف امکان هم زیستی مسالمت آمیز را در محیطی مملو از اخوت و حُسن ظن فراهم می کند که زمینه ساز پیشرفت و تعالی جامعه می شود. وی تصریح می کند: از ابتدای امسال 90 وقف در سیستان و بلوچستان به ثبت رسید که عمده آن ها مذهبی و ارزش آن ها 17 میلیارد تومان است. در سال های اخیر فرهنگ وقف در این استان توسعه بیشتری داشته است و امسال نسبت به سال گذشته وقف و ترویج فرهنگ آن رشد بیشتری داشته است و افراد زیادی با این سنت حسنه آشنا شده اند. البته نیاز است فرهنگ سازی وقف از سنین کودکی انجام شود تا فرد از دوران کودکی با اهمیت و فواید وقف آشنا شود و در بزرگ سالی به انجام این سنت حسنه روی آورد.
اعتماد ضعیف مردم به اوقاف
مدیرکل اوقاف و امور خیریه یکی از معضلات این استان در زمینه ثبت وقف را اعتماد ضعیف مردم به سازمان اوقاف و امور خیریه می داند و می گوید: مردم نسبت به عملکرد این سازمان اطلاع درستی ندارند بنابراین لازم است در این زمینه به آن ها آگاهی داده شود تا خود برای ثبت موقوفات در اداره کل اوقاف و امور خیریه استان و حفظ و حراست از آن بر اساس نیت واقف اقدام کنند. وی بیان می کند: سازمان اوقاف و امور خیریه یک نهاد نظارتی است و زیر نظر مقام معظم رهبری فعالیت می کند و وظیفه آن حفظ و حراست از موقوفات مردم بر اساس نیات واقف و جلوگیری از تعرض به آن هاست که باید برای افزایش اعتماد مردم در این زمینه اقدام شود. وی ادامه می دهد: می توان از ظرفیت تبلیغ امامان جمعه تشیع و تسنن برای افزایش اعتماد و گسترش فرهنگ وقف در جامعه و جهت دهی موقوفات به سمت رفع نیاز جامعه استفاده کرد. گاهی شنیده می شود که می گویند اوقاف، موقوفات مردم را خرید و فروش می کند که این گونه نیست، اوقاف امین موقوفات است و باید در این زمینه از سوی امامان جمعه اطلاع رسانی شود تا این ذهنیت غلط تصحیح شود. وی بیان می کند: فرهنگ سازی در زمینه وقف نیازمند بودجه است و به همین دلیل لازم است نهادهای زیادی در این زمینه حضور داشته باشند تا این ظرفیت در جامعه رونق یابد. در سیستان و بلوچستان نهادهای خیریه گوی سبقت را ربوده اند و در سطوح بالاتری نسبت به اوقاف و امور خیریه قرار دارند. زیرا در این استان اوقاف و امور خیریه دیرتر اقدام کرده است، به همین دلیل لازم است تلاش های بیشتری انجام شود تا موقوفات و ظرفیت گسترده وقف در این استان به جایگاه واقعی خود برسد.
رویکردهای وقف
حجت الاسلام تدینی خاطرنشان می کند: ابعاد آموزشی و فرهنگی وقف در جوامع اسلامی بسیار گسترده است و وقف به عنوان یک منبع مستمر مالی مراکز علمی، پشتوانه مردمی داشته است. مدارس و مراکز علمی در جهان اسلام از طریق وقف ایجاد شده و گسترش یافته است که بسیاری از عالمان بزرگ با استفاده از درآمدهای موقوفات توانسته اند به مدارج عالی برسند و این خود نمودی از ظرفیت پنهان وقف است. وی تصریح می کند: استفاده از درآمدهای وقف برای ساخت مسجد، دانشگاه ها، خوابگاه های دانشجویی، تأسیس کتابخانه های عمومی، درمانگاه ها و بیمارستان ها، مجالس عزاداری ائمه(ع)، مسابقات قرآن کریم در سطح بین المللی و پرداخت هزینه های دانشجو و... از جمله کارکردهای وقف است که مردم می توانند در این امور مشارکت داشته باشند.