دیار خاطره های ماندگار

(قسمت دوم)

ذوالفقاری- سیستان و بلوچستان سرزمین پیدایی است که تنها کافی است باورش کنید، آن وقت سفرتان سرشار از خاطره های ماندگار می شود. در بخش اول این گزارش (95.12.18) گفته بودیم که جلوه های زیبا و دیدنی سیستان و بلوچستان از دریاچه هامون تا دریای عمان تنوع دل انگیزی را به همراه دارد، سفری به قلعه های خاکی اما مستحکم و طبیعت سبز شمال استان داشتیم و در این شماره می خواهیم شما را با بناهای تاریخی و مناطق گردشگری جنوب سیستان و بلوچستان آشنا کنیم، قامت سر به فلک کشیده درختان خرما و تماشای بام سیستان و بلوچستان از بلندای تفتان نیز می تواند لحظات خاطره انگیزی را برای مسافران و گردشگران نوروزی به همراه داشته باشد.

معماری صخره ای تمین

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با اشاره به جاذبه های تاریخی میرجاوه می گوید: پس از آغاز به کار خط راه آهن کویته- میرجاوه در نقطه مرز مشترک ایران و پاکستان، شهر میرجاوه شکل گرفت و به تدریج با احداث مجموعه ای از ساختمان های اداری، دولتی و شخصی رشد پیدا کرد، روستای تمین که در 56 کیلومتری جنوب غرب این شهر قرار دارد یکی از روستاهای دارای معماری صخره ای است که همانند دیگر معماری های صخره ای کشور جزو معماری دستکند به شمار می رود، معماری روستای تمین شامل مجموعه ای از فضاهای معماری منفرد است که در دل کوه حفر شده است. در دامنه ارتفاعات مشرف به روستای تمین تورفتگی وجود دارد که در پناه آن نمونه ای از گورستان های منحصر به فرد دوران اسلامی به نام گورستان هفتاد ملا قرار گرفته است، این گورستان دارای مساحتی بالغ بر 500 متر مربع بوده که  شامل مجموعه ای از قبر های پنج طبقه پلکانی است.«مجتبی میرحسینی» در ادامه به جاذبه های دیدنی خاش اشاره می کند و می افزاید: قلعه حیدرآباد یکی از مکان های تاریخی خاش است که در حومه شرقی این شهر قرار دارد، این قلعه به دستور عیدوخان و توسط معماران بومی منطقه بنا شده و در گذشته های دور از آن به عنوان محل نگهداری آذوقه و مهمات نیروهای انگلیسی به سرپرستی ژنرال دایر استفاده شده است. در حومه شرقی خاش نیز بنایی به نام زیارتگاه مرتضی علی واقع شده است. این بنای سنگی- آجری در دل بیابان های حومه جنوب شرق خاش به روی تپه ای کوچک قرار دارد که به دلیل وجود محرابی کوچک در جبهه جنوب غربی، آن را شبیه مسجد یا نمازخانه یا نیایشگاهی کوچک جلوه گر می کند.قلعه ایرندگان هم دیگر جاذبه تاریخی خاش است که در بخش ایرندگان این شهرستان با مساحتی بالغ بر 564 متر مربع و در سه طبقه ساخته شده است، زمان ساخت این قلعه به دوره قاجاریه باز می گردد و مرکز حکومت ایرندگان و روستاهای اطراف به شمار می رفته این بنا در زمان حکومت دوست محمد خان محل حکمرانی فردی به نام سبز علی بوده است.

بزرگ ترین مجموعه سنگ نگاره تاریخ ایران

وی بیان می کند: از خاش که بگذریم به سنگ نگاره های دره نگاران سراوان می رسیم، دره نگاران در 75 کیلومتری این شهر واقع شده است. این سنگ نگاره ها که در محدوده کوچک این دره به بیش از هزاران نقش به صورت تک نگاره می رسد، در نوع خود بی نظیر بوده و می توان از آن به عنوان بزرگ ترین مجموعه سنگ نگاره در ایران با قدمتی 10 هزار ساله یاد کرد، نقوش شکارگران و جدال انسان ها با یکدیگر و تصاویر ماه و خورشید از دیگر موضوعات این سنگ نگاره هاست.روستای تاریخی دزک از دیگر مکان های دیدنی سراوان بوده که با بیش از 5 هزار نفر جمعیت در 3 کیلومتری شرق این شهر قرار دارد.در این روستا آثار تاریخی همچون تپه باستانی روباهک، قلعه خیرآباد و قلعه دزک واقع شده است، قلعه دزک متعلق به دوره اسلامی و از خشت خام و گل ساخته و از دو قسمت عامه نشین و حاکم نشین تشکیل شده و دارای تیرکش و حصار مرتفع است، داشتن خندق و چاه آب برای شرب در مواقع اضطراری از ویژگی های این بناست. مسجد دزک سراوان هم از جمله مساجد کهن استان است که در ساخت آن از مصالح اولیه از جمله خشت خام و ملات گل استفاده شده و معمار آن سعی کرده که با استفاده از عناصر معماری ساده تزیینی به مسجد جلوه ای خاص می دهد.  سنگ نگاره های سراوان هم در 12 کیلومتری شمال سراوان و در ادامه مسیر دره کند و در محلی به نام دره شیر و پلنگان که از رشته کوه های سیاهان سراوان بوده واقع شده است، این دره را به واسطه وجود نقوش خاص دره شیر پلنگان نام گذاری کرده اند زیرا در این مجموعه نقش یک حیوان درنده مانند پلنگ یا شیر با دمی بلند برافراشته بر روی صخره ای در ارتفاع 5 متری به همراه نقوش کم رنگ و محو چهار انسان دیده می شود که احتمالا در حال انجام مراسم خاصی هستند و در سمت راست دره به طرف شمال انسانی در حال کشیدن بزی است که می تواند مکانی جذاب برای گردشگران و مسافران نوروزی باشد.وی با اشاره به مکان های دیدنی ایرانشهر نیز اظهار می کند: قلعه ناصری که در مرکز ایرانشهر واقع شده پس از قلعه بمپور، مهم ترین و وسیع ترین قلعه بلوچستان محسوب می شود. درباره قلعه بمپور نیز می توان گفت که مصالح به کار رفته در این قلعه خشت خام و گل رس بوده که بر روى یک تپه مصنوعى احداث شده است.گورستان اسپیدژ با حدود 25 هکتار وسعت دربردارنده آثار دو دوره متمایز اسلامی و پیش از تاریخ نیز از دیگر آثار تاریخی جوان ترین شهر استان است. قلعه های نیکشهر و قصرقند نیز که ساخت آن مربوط به دوره صفویان بوده و  قلعه چانف از دیگر بناهای تاریخی استان است.معاون گردشگری استان ادامه می دهد: در جنوبی ترین شهر استان نیز معبد بان مسیتی قرار دارد، در دامنه کوه شهبازبند، حدود 25 متر بالاتر از سطح زمین دو غار مصنوعی و یک غار طبیعی در کنار هم واقع شده که به این سه غار مردم بومی «بان مسیتی» می گویند، در درون یکی از غارها که طبیعی و کوچک است آرامگاه مکعب و صندوقچه ای که ارتفاع گنبد آن 4 سانتی متر بوده دیده می شود، روی دیوارهای سه طرف گنبد با جوهر قرمز و بنفش، خطوط و علاماتی نقش بسته که بیشتر به خط گجراتی و خطوط هندی شباهت دارد. قلعه پرتغالی ها دیگر اثر تاریخی چابهار است که در 8 کیلومتری شمال غربی این شهر، در روستای تیس قرار دارد. این دژ متعلق به دوران صفویه است و پرتغالی ها در زمان استقرارشان در بندر چابهار این قلعه را بنا کرده اند، بافت تاریخی روستای تیس هم یادگاری دیگر از گذشتگان است، تیس نام روستایی است کوچک و سرسبز که در شمال غرب بندر چابهار قرار دارد، وجود نیایشگاهی کنده شده در دل ارتفاعات شهبازبند در محلی به نام بان مسیتی و دیگر قلاع، استحکامات نظامی و تدافعی در پیرامون تیس از جمله تیس کوپان دلیلی برقدمت این روستا است.

مرکز دریا

میرحسینی می گوید: جدای از آثار باستانی استان، فضاهای طبیعی آن نیز دیدنی است، گل افشان ها یکی از شگفت انگیز ترین پدیده های سیستان و بلوچستان است، سه گل افشان این منطقه در «دشت کهیر» واقع شده که دو مورد آن به شکل تپه و دیگری به شکل آتشفشان است که مردم محلی به این نوع پدیده ناف دریا یا بولوبولو می گویند، ساحل صخره ای دریای عمان نیز جاذبه طبیعی دیگری است که پدیده موج فشان را در آن می توان دید، در فصل مرداد و مصادف با وزش بادهای موسمی ارتفاع این امواج به 15 متر می رسد.قله تفتان؛ تنها آتشفشان نیمه فعال جنوب شرق ایران هم نعمتی برای این منطقه محسوب می شود. اطراف این کوه پوشش گیاهی فراوانی دارد و چشمه های آب معدنی گرم و سرد، دامنه های زیبا و دریاچه ای بر فراز کوه هر سال تعداد زیادی از کوهنوردان و گردشگران داخلی و خارجی را از دور و نزدیک جذب می کند، این جاذبه طبیعی دارای قله های متعددی است. در کناره های دریاچه باهوکلات به دیدن زندگی تمساح های ایرانی می توان نشست و در کنار دریاچه هامون بسیاری از گونه های نادر در خطر انقراض حیوانی و گیاهی را مشاهده کرد. در سیستان و بلوچستان می توان یک جا به کوهستان، جنگل، ساحل و کویر رفت و از همه زیبایی های آن ها بهره برد. تالاب ها، دریاچه ها، چشمه های آب معدنی، رودخانه های پرشمار، گل فشان های طبیعی، حیات وحش کویر و پوشش گیاهی کم نظیر به همراه ده ها عارضه و چشم انداز طبیعی دیگر، دست به دست هم داده و یکی از کمیاب ترین نواحی طبیعی جهان را با عنوان سیستان و بلوچستان پدید آورده است.