«ساعت 14:30 را نشان می دهد و از اداره خارج می شوم و به سمت منزل می روم. مسیری که هر روز با خودرو طی می کنم و در این ساعت به طور معمول خلوت است. به دلیل خرابی خودرو تصمیم می گیرم تا خانه پیاده بروم. اما پس از طی مسافتی متوجه سه نفر می شوم که در کنار موتورسیکلتی ایستاده اند. به من نزدیک می شوند و درخواست می کنند کیف و تلفن همراهم را تحویل دهم. اندکی تعلل می کنم و می خواهم فرار کنم که تیزی چاقویی را به من نشان می دهند و چون راهی برای فرار ندارم تسلیم می شوم و کیفم را که حاوی مینی لپ تاپ، پول نقد، شارژرهای تلفن همراه و یکی دو فلش است با خود می برند! دو گوشی همراه داشتم که متوجه نشدند و گوشی قدیمی ام را به سرقت بردند. پس از شکایت و دستگیری سارقان مشخص می شود در یکی از مناطق حاشیه شهر زندگی می کنند و کارشان سرقت است.» آن چه خواندید روایتی از یک شهروند زاهدانی است که پس از بازگشت از محل کار مورد دستبرد قرار گرفت، سارقانی که محل اختفا و زندگی آن ها در یکی از مناطق حاشیه شهر زاهدان گزارش شده بود. بافت های ناکارآمد شهری یکی از مناطق وقوع جرم است و جرایم زیادی در این مناطق رخ می دهد. به علاوه بسیاری از مجرمان هم از این بافت ها وارد اجتماع می شوند و جامعه را برای مردم ناامن می کنند.
فروش مواد مخدر و سرقت های خرد
یکی از شهروندان که ساکن محله ای در حاشیه شهر زاهدان است به خبرنگار ما می گوید: یکی از مناطق حاشیه شهر مشکلات زیادی دارد و کسی به آن محله می رود که قصدی برای خرید مواد مخدر داشته باشد. در آن منطقه سرقت و... رخ می دهد. «گرگیج» می افزاید: اگر فردی برای اولین بار برای تامین مواد مخدر به آن محله برود ممکن است پس از مدتی به یک کارتن خواب تبدیل می شود. در آن جا تهیه مواد آسان است و خرده فروشان معاملات خود را انجام می دهند! «ترابی» شهروند دیگری که ساکن یکی از محلات حاشیه شهر زاهدان است بیان می کند: مشکلات برخی از نقاط حاشیه شهر قابل بیان نیست زیرا برای همه عیان است، البته وضعیت وقوع جرم در این محلات کمتر از گذشته شده است، در گذشته از ساعت 20 به بعد نمی توانستیم برای خرید بیرون از خانه برویم و ممکن بود مورد دستبرد قرار گیریم اما با این وجود، امنیت در این مناطق فاصله زیادی با دیگر نقاط شهر دارد.یکی دیگر از شهروندان هم که در نزدیکی مناطق حاشیه شهر زندگی می کند می گوید: به دلیل وجود مغازه های خرید ضایعات، معتادان زیادی هم در محل زندگی ما دیده می شوند که ضایعات جمع آوری شده را برای فروش تحویل می دهند. «جهانتیغ» ادامه می دهد: گاهی در پارک ها و میدان ها پاتوق می کنند و زنان و کودکان نمی توانند با آرامش از آن مکان ها رفت و آمد کنند. در برخی از مواقع هم خودروهای ساکنان مورد سرقت قرار می گیرد، فلش، قالپاق، ضبط خودرو و ... از موارد سرقت شده توسط آنان است.
رفت و آمد بالای مجرمان در حاشیه شهر
فرمانده انتظامی زاهدان درباره نقش حاشیه شهر در ارتکاب جرم به خبرنگار ما می گوید: حاشیه نشینی و گسترش آن در شهرهای بزرگ به دغدغه اول مسئولان تبدیل شده است. به دلیل نبود نظارت مسئولان، در گذشته حاشیه نشینی در اطراف زاهدان گسترش پیدا کرد به طوری که در حوزه شیرآباد، همت آباد و بولوار کشاورز 180 هزار نفر زندگی می کنند که جمعیت زیادی را شامل می شود. به دلیل نبود نظارت بر افراد ساکن حاشیه شهر و مشخص نبودن طیف جمعیتی آن افراد با نیت ها و پوشش های مختلف در حاشیه شهر قابل شناسایی نیستند. سرهنگ «علی عارف نژاد» بیان می کند: بنابراین رفت و آمد مجرمان در حاشیه شهر افزایش پیدا می کند به دلیل این که بافت جمعیت با تراکم بالا در حاشیه شهر وجود دارد مجرمان حرفه ای در این بافت ها سکونت پیدا می کنند تا شناسایی نشوند. قسمت عمده ای از جرایم که در نقاط دیگر اتفاق می افتد متاثر از حاشیه نشینی است. در حاشیه زاهدان معتاد ولگرد، متجاهر و خرده فروش زیاد دیده می شود.وی خاطرنشان می کند: با حضور اعضای بسیج، ریش سفیدان و متنفذانی که در حاشیه شهر زندگی می کنند بسیاری از جرایمی که اتفاق می افتد مانند سرقت، نزاع های دسته جمعی، قومی و قبیله ای حل و فصل می شود و نقش بزرگان پر رنگ شده است. برای افزایش نظارت بر حاشیه شهر پاسگاه شهید بهشتی در همت آباد راه اندازی و سبب تامین امنیت منطقه شده است و یک واحد از یگان امداد هم فعالیت دارد. به گفته وی، پاسگاه شهید تردست در خیابان شهید طباطبایی به حوزه استحفاظی خود نزدیک شده است که شامل غدیر شهر، شهرک برق، جاده چشمه زیارت و شهرک دامداران می شود.وی بیان می کند: وضعیت ارتکاب جرم در حاشیه شهر کنترل شده است، اما این مناطق خطری برای آینده محسوب می شود و نباید بی رویه رشد داشته باشد. باید سازمان های متولی بر زمین خواری های حاشیه شهر نظارت داشته باشند، اجرای طرح های عمرانی در آن مهم است، کمبودهای حاشیه شهر هم ناشی از ساخت و سازهای بی رویه است و امکان خدمات دهی نیروهای شهری و بهداشتی و ... را نیز در آن مناطق سلب می کند.
جرایم پنهان در حاشیه شهر
وی ادامه می دهد: مردم ساکن در حاشیه شهر تمکن مالی زیادی ندارند و انگیزه ای برای سرقت در این مناطق نیست. ارتکاب جرم در حاشیه شهر بیشتر از مرکز اتفاق نمی افتد ولی از حاشیه شهر جرم گسترش پیدا می کند و به دیگر مناطق کشیده می شود. کیف قاپی، موبایل قاپی و بسیاری دیگر از جرایم در مرکز شهر اتفاق می افتد در حالی که ریشه این جرم ها در حاشیه شهر است. برخی از جرایم پنهانی در حاشیه شهر اتفاق می افتد که نمونه آن خرده فروشی، جابه جایی مواد مخدر و تردد معتادان متجاهر است. اگر کانون جرم در حاشیه شهر شکل گیرد می تواند برای همه خطرناک باشد.وی می گوید: پیشنهاد می شود یک کمربند سبز در اطراف زاهدان اجرا شود که از آن محدوده به بعد اجازه ساخت و ساز داده نشود و با اجرای طرح های عمرانی در اطراف شهر اجازه زمین خواری و فروش زمین ها از افراد گرفته شود. گسترش حاشیه نشینی خدمات دهی را با مشکل رو به رو می کند. سال گذشته به دستور دادستان مرکز استان چند صد دستگاه خانه را تخریب شد که برای جلوگیری از حاشیه نشینی بود.
ایجاد کمربند سبز ضروری است
مدیر پیشگیری های وضعی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری کل استان هم به خبرنگار ما می گوید: معاونت پیشگیری از وقوع جرم دادگستری طبق قانون رئیس کارگروه پیش بینی و پیشگیری از گسترش بافت های ناکارآمد شهری است و 23 دستگاه عضو کارگروه هستند. مطالبه شکل گیری ماده نه قانون کاداستر انجام شده است که تحدید و تثبیت مالکیت حقوقی و تهیه فایل های هندسی اراضی را شامل می شود. «غلامرضا باغ شیرین» بیان می کند: بانک جامع اطلاعات مردمی با عنوان سجام راه اندازی شده است که گزارش مشکلات حاشیه شهر به سامانه ارائه می شود و از آن استفاده می کنیم. به علاوه دبیرخانه دایمی سازمان های مردم نهاد مرتبط با پیشگیری از جرایم و آسیب های اجتماعی در معاونت پیشگیری از وقوع جرم تشکیل شده است. وی ادامه می دهد: پیگیری وضعیت هزار و 500 خانواده مشکوک التابعه در بافت های ناکارآمد شهری، استفاده از ظرفیت معتمدان و ریش سفیدان، برگزاری نشست های میدانی، بازدید از مراکز ماده 15 درمان سوء مصرف مواد مخدر، مطالبه گری از دستگاه های متولی بر اساس قانون رسیدگی به تخلفات و جرایم مدیران و مسئولان نمونه ای از اقدام های در حال انجام است. وی خاطرنشان می کند: ایجاد کمربند سبز که در برنامه ششم توسعه به عنوان تکلیف در نظر گرفته شده است می تواند قسمت زیادی از معضلات حاشیه شهر را سامان دهد. همچنین افزایش حضور فیزیکی و میدانی پلیس، تقویت پلیس محله محور، تخریب واحدهای غیر مجاز هم در این زمینه موثر است.