هر سال با افزایش مهاجرت افراد جویای کار از شهرهای استان به زاهدان مواجه هستیم. خشکسالی، بسته شدن مرزها و توزیع نامتناسب مشاغل در استان سبب شده است افرادی به دلیل نداشتن سرمایه کافی برای امرارمعاش خود به شغل های کاذب گرایش پیدا کنند. میوه فروشی های غیر رسمی در حاشیه خیابان ها و میدان ها نمونه ای از این مشاغل است که چهره شهر را زشت می کند. بیشتر فروشندگان جوانان 20 تا 30 ساله هستند این در حالی است که فرصت های شغلی دیگری مانند مشاغل فنی و مهارتی برای این افراد وجود دارد، اما با این وجود شاهد افزایش دستفروشان و اقبال برخی جوانان به این گونه مشاغل هستیم.
نظارتی بر میوه فروشان نیست
«رضایی» از شهروندان زاهدان به خبرنگار ما می گوید: نظارتی بر قیمت ها نیست و هر دستفروشی قیمت دلخواه خود را ارائه می دهد. در مواقع ضروری مجبور می شوم از آن ها خرید کنم. این میوه فروشان بیشتر در خیابان های پرتردد مستقر هستند که کار و کاسبی آن ها به ویژه در اوج شلوغی مانند اول شب ترافیک ایجاد می کند.«سنچولی» یکی از میوه فروشان هم بیان می کند: برای امرار معاشم از صبح در مغازه به فعالیت مشغول هستم و هزینه های زیادی برای مالیات، اجاره مغازه و خرید میوه پرداخت می کنم. وی معتقد است به دلیل سهولت خرید، مردم از این دست فروشان میوه بیشتر خرید می کنند و اغلب میوه های موجود در مغازه ها خریداری نمی شود.
وضعیت نامناسب اقتصادی
یکی از دستفروشان می گوید: خربزه و هندوانه را از زابل به زاهدان حمل و در یکی از میدان های زاهدان برای فروش اقدام می کنم. من که سرمایه کافی برای ایجاد شغل و اجاره مغازه ندارم در صندوق عقب خودرویم این کار را انجام می دهد.«سارانی» ادامه می دهد: با توجه به وضعیت اقتصادی فعلی، دست فروشی میوه برای من بهتر است زیرا سرمایه ام زودتر برمی گردد و مشغول به انجام کاری هم هستم، اگر چه این شغل رسمی نیست اما از بیکاری بهتر است.بیکاری گرایش به کارهای غیر تخصصی را افزایش می دهد
رئیس کمسیون بهداشت محیط و خدمات شهری شورای شهر زاهدان در این باره به خبرنگار ما می گوید: یکی از معضلاتی که سبب افزایش شغل های کاذب در استان می شود بیکاری است. افراد بی شغل سختی های زیادی را در گرما و سرما متحمل می شوند تا معیشت خود را تأمین کنند.«حمید الدین یوسفی» می افزاید: در میان میوه فروشان غیر رسمی افراد تحصیل کرده ای را مشاهده می کنیم که نبود فرصت های شغلی در جامعه را عامل اصلی روی آوردن به این حرفه اعلام می کنند. تعداد مشاغل غیر رسمی همانند میوه فروشی با توجه به مرکزیت زاهدان در استان در حال افزایش است و اکثر این میوه فروش ها از شهرستان ها و روستاهای اطراف برای فروش محصولاتشان مستقر می شوند.وی تصریح می کند: یکی دیگر از عواملی که سبب افزایش میوه فروشی ها در زاهدان می شود بسته شدن مرز است. به صورت مکرر در همایش های رسمی، اهمیت استراتژیک استان اعلام می شود. هم مرز بودن با افغانستان، پاکستان و عمان، سبب ایجاد تجارت های مفیدی برای مردم می شود.وی بیان می کند: با توجه به گسترش محرومیت ها و افزایش فقر در استان دولت با باز کردن مرزها به صورت قانونی نقش مهمی در ایجاد شغل های بومی این استان دارد و این امر سبب کاهش شغل های کاذب می شود. مردم نقش مهمی در کاهش این پدیده اجتماعی دارند که خرید نکردن از این دستفروشان که مجوز قانونی ندارند به کاهش این شغل ها کمک به سزایی می کند.وی ادامه می دهد: میوه فروشان غیر رسمی، در کار میوه فروشان قانونی که با شرایط سختی مانند پرداخت مالیات و اجاره به کسب کار و فعالیت مشغول هستند خلل ایجاد می کند. روزانه افراد بسیاری برای استخدام به ما مراجعه می کنند در حالی که نقشی در قبال استخدام این افراد نداریم. اما فرصت های شغلی زیادی در حوزه مهارت های فنی و حرفه ای همانند لوله کشی گاز در استان وجود دارد و اگر امکان استخدام از طریق دولت نبود لازم است این شغل ها در جامعه شناسایی و پررنگ شوند.یوسفی اظهار می کند: برای ساماندهی میوه فروشان غیر رسمی برنامه ریزی هایی انجام شده است. بازارچه های محلی در تقاطع خیابان توحید و بهداشت در حال احداث است. ساماندهی میوه فروشان به همکاری و تعامل دولت، نیروی انتظامی و دادستانی نیاز دارد. ایجاد بازارچه های محلی نقش مهمی در ساماندهی این میوه فروش ها دارد. میوه فروشانی که به صورت قانونی با هماهنگی اصناف در این بازارها عضو می شوند مورد تایید ما هستند.
زاهدان مکانی امن برای میوه فروشان غیر رسمی
معاون خدمات شهری شهرداری زاهدان نیز در این باره می گوید: به دلیل نبود اشتغال و افزایش محرومیت و بسته بودن مرزها مشاغل کاذب رواج یافته است. با بسته شدن مرزها بسیاری به سمت شغلهایی مانند میوه فروشی گرایش پیدا کردند و بهترین شهری که این ظرفیت شغلی را برای آن ها ایجاد می کند زاهدان است.«محمد امیر براهویی» ادامه می دهد: برای ساماندهی میوه فروشی ها چند نقطه را در زاهدان مشخص کردیم. بازارچه محلی در انتهای جنوبی خیابان توحید در حال احداث است که از 60 غرفه با مشارکت بخش خصوصی تشکیل شده و تا یک ماه دیگر به بهره برداری می رسد.وی خاطرنشان می کند: میوه فروشی های پیرامون میدان فلسطین و اداره کل ورزش و جوانان و تعدادی دیگر هم که در خیابان بهداشت مستقر هستند، در این بازارچه ساماندهی خواهند شد. بازارچه دیگری نیز در کنار سازمان اتوبوسرانی جانمایی شده که در مرحله تحویل زمین است و میوه فروش های خیابان بهداشت تا میدان پرستار در این بازارچه سازماندهی می شوند و مجور فعالیت دریافت می کنند.وی ادامه می دهد: بازارچه دیگری در خیابان جمهوری اسلامی با 11 غرفه احداث شده است که پس از تکمیل این پروژه میوه فروشان خیابان های جانبازان و دانشگاه در این محل فعالیت خواهند کرد. تعدادی بازارچه دیگر که در گذشته احداث شده بود و ظاهر خوبی نداشت همزمان با بازارچه های جدید در حال نوسازی است تا بتوانیم به شغل میوه فروشی در زاهدان وجهه ظاهری بهتر ببخشیم.وی می گوید: غرفه های ایجاد شده در اطراف میدان کوثر نیز در حال بهسازی است تا چهره ای مناسب پیدا کند زیرا فعالیت های فعلی این غرفه ها چهره نامناسبی در این محل ایجاد کرده است که این عملیات تا یک ماه دیگر به پایان می رسد.
هدف، ساماندهی است
براهویی، تصریح می کند: دریافت مجوز یکی از مواردی است که در ساماندهی میوه فروشان مد نظر قرار دارد. هر یک از این افراد باید از صنف میوه فروشان مجوز فعالیت دریافت کنند و در این بازارچه های محلی مشغول به کار شوند. حداقل کاری که برای این افراد می توان انجام داد ایجاد اشتغال پایدار است که احداث بازارچه های محلی با همین هدف در حال انجام است.وی می گوید: ساماندهی مهم ترین راه حل شهرداری در برخورد با مشاغل کاذب است که نیازبه حمایت فرمانداری، شورای شهر و مشارکت افراد شاغل در این بخش دارد. هر چند برای این افراد امرار معاش از این طریق بهترین و ارزان ترین راه ممکن است اما برای فرهنگ سازی و ساماندهی مشاغل کاذب از این افراد دعوت و آن ها را به فعالیت در بازارچه های محلی توجیه کردیم.وی می افزاید: احداث بازارچه ها با مشارکت و مدیریت این افراد انجام می شود و مردم نقش مهمی در راه اندازی این مکان ها دارند. برنامه های دیگری هم از سوی شهرداری برای ساماندهی مشاغل کاذب در دستور کار است که در صورت نتیجه نهایی اطلاع رسانی خواهد شد.