رهایی فرزندان در دنیای ناشناخته مجازی
نویسنده : شهرکی
کودکان تا دهه شصت و هفتاد برای پر کردن اوقات فراغت خود به بازی های دسته جمعی با هم سن و سال های خود می پرداختند. پسرهایی که اگر چه بعد فوتبال با یک توپ راه راه پلاستیکی با لباس های پر خاک و دست و پای خراشیده به خانه باز می گشتند، اما از بودن با هم سن و سال های خود خوشحال بودند و روز بعد هم برای بازی بی تابی می کردند. دخترهایی که بعد از ظهرها در خانه دور هم جمع می شدند و به بازی با عروسک ها می پرداختند و مهارت های زندگی را در همان بازی های کودکانه و دست جمعی می آموختند. آن روزها اگر چه تلویزیون بود و فیلم های کودک و نوجوان پخش می شد، اما کودکان یکی دو ساعت بیشتر با تلویزیون مشغول نبودند و بیشتر به بازی با هم سن و سال های خود تمایل داشتند. در این میان کودکان دهه هشتاد و نود را شاید بتوان نسلی دانست که دیگر به بازی با هم سن و سال های خود تمایل چندانی ندارند. آن ها بچه های همسایه را نمی شناسند و شاید هیچ وقت در کوچه فوتبال بازی نکرده باشند. به عبارتی می توان گفت که کودکان این دوره کودکی نمی کنند و زود بزرگ می شوند.
آموزش های ناصحیح در فضای مجازی
یکی از والدین که سه فرزند دارد به خبرنگار ما می گوید: کودکی فرزندانم با کودکی من تفاوت زیادی دارد. دو فرزند اولم پسر هستند و متاسفانه به فضای مجازی و بازی های تلفن همراه علاقه دارند و همین سبب می شود هر دو با گوشی همراه سرگرم شوند و اگر گاهی هم سر و صدایی می کنند به دلیل بحث برای تصاحب گوشی و گشت و گذار در فضای مجازی است.
«رضا. ر» ادامه می دهد: پسر بزرگم شش ساله بود که از یکی از اقوام به بهانه به روز بودن، تبلت هدیه گرفت و همان سرآغازی برای بی تحرکی او شد. آن ها به راحتی به اینترنت متصل می شوند و از شبکه ها و نرم افزارهای مختلف برنامه هایی را دریافت می کنند که در ابتدا بازی به نظر می رسد، اما ممکن است در قالب بازی آموزش ناصحیحی را بیاموزند. یک بار پسرم مشغول بازی بود و متوجه شدم تلاش زیادی می کند، هنگامی که خواستم کمکش کنم متوجه شدم بازی درباره چگونگی تهیه ماده مخدر ماری جوانا یا همان گل است و در انتهای بازی باید آن را با فندک روشن کرد! همان جا فهمیدم که از سرگرمی های کودکانم غافل شده ام و زنگ خطر برایم به صدا در آمد.
وقت گذرانی فرزندان در فضای مجازی
یکی دیگر از والدین می گوید: در گذشته هنگامی که به خانه پدربزرگ هایمان می رفتیم با فرزندان دایی، عمو، خاله و عمه به بازی و سر و صدا مشغول می شدیم، اما امروزه چنین نیست. هنگامی که با دخترم به خانه پدرم می روم او به همراه دخترخاله و دختردایی اش در گوشه ای می نشینند و سرشان گرم گوشی هایشان است.
«مریم. ش» که دخترش 13 ساله است می گوید: به دلیل اصرار فراوان دخترم مجبور شدیم برایش گوشی بخریم و همین سبب شد تا او گوشه نشین شود و زمان زیادی را با گوشی بگذراند. بیشتر اوقات در صفحه های اجتماعی و کانال ها و گروه های مختلف در گشت و گذار است و گذر زمان را هم متوجه نمی شود. این موضوع سبب شده است در برخی از درس هایش ضعیف شود و برای تنبیه او مجبور می شوم گوشی اش را مدتی مصادره کنم. تغییر در ساعت خواب، نحوه لباس پوشیدن و ارتباط با افراد از دیگر تغییرهای فرزندم است.وی اظهار می کند: صفحه های شخصی و گروه های فضای مجازی وسیع است و والدین نمی توانند بر آن نظارت داشته باشند. فرزندان می توانند فعالیت های مجازی به دور از چشم والدین داشته باشند، این در حالی است که تهدیدهای این فضا برای کودکان و نوجوانان که کنجکاوتر هستند بیشتر است و آن ها آموزش های لازم را برای مقابله با این تهدیدها فرا نگرفته اند.
عوارض استفاده طولانی مدت از فضای مجازی
کارشناس ارشد روان شناسی بالینی در این باره به خبرنگار ما می گوید: اینترنت مانند همه وسایل ارتباط جمعی جنبه های مثبت و منفی دارد و استفاده نادرست از آن می تواند کودکان و نوجوانان را در معرض آسیب قرار دهد. تنهایی، افسردگی، اضطراب، عزت نفس پایین از پیامدهای استفاده از فضای مجازی توسط این گروه سنی است. هنگامی که فرزندان به استفاده بیش از حد از فضای مجازی معتاد شوند انگیزه آن ها برای تعامل با دیگران و ارتباط جمعی کم می شود.
«عادله صفت گل» بیان می کند: اعتیاد اینترنتی، اختلال روحی، افسردگی متمرکز، اضطراب اجتماعی، ضعف مهارت مقابله، عزت نفس پایین و کم خود کارآمدی از آسیب های روانی استفاده طولانی مدت از اینترنت است. اگر کودک یا نوجوان به مرحله ای رسیده است که اینترنت و فضای مجازی را بر خواب و غذا ترجیح می دهد و کارهای روزانه خود را انجام نمی دهد، مشکل جدی است و حتما باید روانشناس در این زمینه به او کمک کند.
وی ادامه می دهد: اگر بیش از چهار ساعت در روز از اینترنت استفاده شود نیاز به مداخله روانشناختی دارد. فضای مجازی نوعی بحران هویت در طیف گسترده ای از فرزندان در سنین جوانی ایجاد می کند که زمینه های فردی ناهمگونی های هویتی را سبب می شود و تعادل اجتماعی را بر هم می زند و عوامل معناساز هویتی را دستخوش تغییر می کند.
وی می گوید: در سنین نوجوانی و دوران بلوغ که مرحله شکل گیری هویت فرزندان است و دنبال کشف ارزش ها و درونی کردن آن هستند، با اینترنت و حجم گسترده، حیرت انگیز و گوناگون اطلاعات مواجه می شوند، هویت خود را در فضای مجازی جست و جو می کنند و بحران هویت را با سختی بیشتری می گذرانند و از لحاظ فیزیکی و جسمی صدمه زیادی مانند چاقی، آسیب های اسکلتی، ضعف بینایی، تشنج یا حساسیت به نور شدید به آن ها وارد می شود. وی اظهار می کند: اینترنت از لحاظ اجتماعی گسست های شدیدی در زندگی تحصیلی، اجتماعی ایجاد می کند. افت تحصیلی، کاهش مطالعه، غیبت در کلاس ها و در نهایت موفق نبودن در زندگی اجتماعی از پیامدهای استفاده زیاد از اینترنت و فضای مجازی است.
راهکارهایی برای والدین
این روانشناس می گوید: والدین به روش های مختلف می توانند فعالیت فرزندان خود را مدیریت کنند. در ابتدا باید ورود فرزندشان به شبکه های اجتماعی را مدیریت کنند و درباره خطرها و آسیب های این شبکه ها هشدار دهند. به کمک نرم افزارهای نظارتی که برای همه سیستم عامل ها وجود دارد فعالیت او را کنترل کنند، زیرا اصلی ترین الگوهای کودکان خانواده و دوستان هستند، والدین نباید استفاده بیش از حد و نادرست داشته باشند تا فرزندانشان بیاموزند. به علاوه دانش آموزان باید در محیط مدرسه برای استفاده صحیح از گوشی آموزش ببینند.
وی، تصریح می کند: والدین مدت زمان استفاده از اینترنت را برای فرزندشان محدود کنند. شبکه های اجتماعی فرزندان را از جمع های دوستانه جدا و تحرک آن ها را کم می کند ، به افسردگی و اضطراب منجر می شود و عزت نفس فرزندان را پایین می آورد. این افراد در روابط اجتماعی مهارت های لازم را ندارند و از آسیب پذیری بالا، سلامت و بهداشت روانی پایین رنج می برند.