توسعه مشاغل خانگی در نبود صنایع مادر
نویسنده : ریگی
توجه به کسب و کارهای کوچک و خانگی با توجه به نبود صنایع بزرگ و مادر در استان و بالا بودن ظرفیت نیروی جوان، مهم ترین راه رفع مشکلات بیکاری و کاهش آن است. در سیستان و بلوچستان می توان در زمینه های مختلف از جمله صنایع دستی گام های بزرگی برای اشتغال پایدار و توسعه اقتصادی استان در نبود صنایع مادر برداشت چرا که استفاده از الگوهای ویژه و خاص و به کارگیری افراد هر منطقه آن هم بر اساس الگوی تعریف شده زمینه ساز ایجاد اشتغال پایدار در منطقه می شود. بنابراین رونق بخشیدن به کسب و کارهای کوچک و خانگی یکی از موفق ترین راه های ممکن در توسعه معیشت خانواده هاست که می تواند بیشتر مورد توجه مسئولان قرار گیرد. کسب و کارهای خانگی از جمله راهکارهای مهم برای ایجاد اشتغال و درآمد است به طوری که گسترش این نوع فعالیت ها از مزایای زیادی برخوردار است. در چند سال اخیر با اقدام های انجام شده از سوی برخی دستگاه ها از جمله سپاه پاسداران، کمیته امداد امام خمینی (ره)، صندوق کارآفرینی و اداره های تعاون، کار و رفاه اجتماعی، جایگاه کسب و کارهای کوچک و خانگی در استان بهتر شده است و افراد زیادی که بیکار بودند مشغول به فعالیت شده اند اما مشکلاتی هم در این راه وجود دارد که باید توسط دستگاه های اجرایی و بانک های عامل برطرف شود. رونق بخشیدن به تولیدهای خانگی آن هم در روستاها که بیش از 51 درصد جمعیت استان را به خود اختصاص داده اند، فراهم کردن امکاناتی برای عرضه کالاهای تولید شده و کسب درآمد برای کسانی که به فعالیت در این گونه مشاغل مشغول هستند علاوه بر جلوگیری از کوچ آن ها به مراکز شهرها و گسترش حاشیه نشینی، سبب توسعه کسب و کارهای کوچک در منطقه می شود، این امر به توسعه منطقه هم کمک زیادی می کند و در این میان نقش بنگاه های اقتصادی مانند بانک ها در ارائه تسهیلات کم بهره با زمان پرداخت بیشتر سبب رونق بخشیدن به کسب و کارهای خانگی می شود.
شغل خانگی
یکی از فعالان مشاغل خانگی به خبرنگار ما می گوید: پس از پایان تحصیلات در دانشگاه چند سالی پیگیر کار بودم اما موفق به پیدا کردن کار یا استخدام نشدم تا این که با مشورت یکی از دوستان شغلی را برنامه ریزی و راه اندازی کردم. «زینب.م» می افزاید: با مراجعه به کمیته امداد امام خمینی (ره) زاهدان و کمک های فکری و مالی این مجموعه در منزل اتاقی را به کار دوخت و دوز لباس اختصاص دادم و پس از مدتی متوجه شدم که باید تعدادی نیروی کمکی برای انجام سفارش های خود جذب کنم زیرا به تنهایی قادر به قبول همه سفارش ها نبودم و کیفیت کار و هزینه پایین دستمزد سبب شده بود تا افراد زیادی به من مراجعه کنند و لباس سفارش دهند. وی اضافه کرد: البته برای گسترش کار نیاز به یک مکان بیرون از خانه و دریافت تسهیلات کم بهره با بازه زمانی بیشتر دارم که امیدوارم در این راه موانع از پیش رویم برداشته شود و بانک ها همکاری لازم را داشته باشند. یکی دیگر از فعالان مشاغل خانگی در این باره می گوید: با مراجعه به کمیته امداد امام خمینی(ره) زاهدان و دریافت تسهیلات کم بهره اقدام به پرورش بلدرچین و مرغ خانگی کردم که درآمد ثابتی برای من و خانواده ام ایجاد شده است. «محمود.س» اضافه می کند: در کمتر از یک سال و نیم توانسته ام درآمد خوبی به دست آورم و کارم را توسعه دهم و دو نفر از اقوام را هم مشغول به کار کنم. وی ادامه می دهد: به دنبال دریافت مجوز لازم برای ایجاد تولیدی بلدرچین هستم تا با گسترش کار بر درآمد خود بیفزایم اما برای دریافت تسهیلات و پیگیری دیگر برنامه ها به مشکل برخوردم.
زمینه فعالیت برای کسب و کارهای خانگی
مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم می گوید: انعطاف پذیری و قابلیت فراوان مشاغل خانگی و تنوع رشته های آن که طیف گسترده ای از رشته های صنایع دستی، مواد غذایی، حوزه های فرهنگی، فناوری اطلاعات و ... را شامل می شود، سبب شده است تا این گونه مشاغل قدرت پوشش دامنه وسیعی از متقاضیان را در استان داشته باشد. اجرای طرح مشاغل خانگی یکی از ظرفیت های مهم اشتغال است که بر اساس توانمندی های متقاضیان، ظرفیت ها و مزیت های موجود موجبات اشتغال را فراهم می سازد. «مهرداد جهاندیده» می افزاید: شناسایی و توسعه کسب و کارهای خانگی با هدف گسترش فرصت های شغلی، ایجاد توازن میان مسئولیت خانوادگی و اشتغال اعضای خانوار، کاهش هزینه های تولید و خدمات برای حضور فعال و مستمر در بازار رقابت، افزایش بهره وری سرمایه، صرفه جویی در هزینه های جانبی اشتغال و افزایش درآمد خانواده از جمله مزایای کسب و کارهای خانگی است، به همین منظور باید زمینه های فعالیت بیشتری از کسب و کارهای خانگی را فراهم و دنبال کرد. وی اضافه می کند: مشمولان دریافت تسهیلات مشاغل خانگی، اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که با توجه به ماهیت رشته های شغلی در فعالیت های کسب و کار خانگی اکثر متقاضیان دریافت تسهیلات مشاغل خانگی را جوانان و افراد جویای کار تشکیل می دهند. وی ادامه می دهد: بر اساس اعتبار ابلاغ شده در سال 94 به هزار و451 نفر متقاضی واجد شرایط معرفی شده از سوی دستگاه های اجرایی طرح مشاغل خانگی در مجموع مبلغ 72 میلیارد و350 میلیون ریال تسهیلات قرض الحسنه پرداخت شد. سال گذشته نیز 38 هزار میلیون ریال به استان اختصاص یافت در این زمینه112 نفر به بانک عامل معرفی شده اند و پرداخت تسهیلات به آنان در دست بررسی و اقدام است. وی تصریح می کند: سهم اعتبار تخصیصی تسهیلات مشاغل خانگی به استان برای امسال 240 میلیارد ریال است که از این مبلغ 100 میلیارد ریال به بانک های عامل ابلاغ شده است.
محدودیت سقف تسهیلات
وی اظهار می کند: با توجه به محدودیت سقف تسهیلات مشاغل خانگی و هزینه سرانه زیاد اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی، متقاضیان این گروه برای دریافت تسهیلات کمتر از دیگر اشخاص است، این افراد گاهی به عنوان اشخاص پشتیبان ورود می کنند، بر اساس میانگین عملکرد پرداخت تسهیلات مشاغل خانگی سیستان و بلوچستان در سال های گذشته (پرداخت بیش از 82 درصد اعتبار ابلاغی)، استان از وضعیت مطلوبی در این حوزه برخوردار بوده است. وی با اشاره به مشکلات موجود در مشاغل خانگی می گوید: کم رنگ بودن فعالیت های پشتیبان نسبت به مشاغل مستقل با توجه به نقش فعالیت های پشتیبان در پایداری فرصت های شغلی، نبود توجه کافی به بازار فروش محصولات مشاغل خانگی، نبود مواد اولیه با قیمت مناسب و در نتیجه زیاد شدن هزینه های تولید و نابرابری قیمت با موارد مشابه در بازار، فراهم کردن بستر فرهنگی کار برای شکل گیری و توسعه فعالیت های پشتیبان مشاغل خانگی، مغایرت در سقف اعتبار تخصیصی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به بانک های عامل پرداخت کننده تسهیلات مشاغل خانگی و ابلاغ نشدن از جانب بانک های عامل مرکز به بانک های استانی از مهم ترین مشکلات پیش روی مشاغل خانگی است.
اقدام انفرادی
جهاندیده می افزاید: برای اجرای الگوی توسعه مشاغل خانگی در آینده نزدیک در استان، شناسایی ظرفیت ها و مزیت های نسبی و رقابتی مناطق و جذب فعالان بخش خصوصی و غیردولتی که توان مشارکت در اجرای الگوی توسعه مشاغل خانگی را دارند و مداخله توسعه ای دستگاه های اجرایی از نکات مهم و کلیدی است که در اجرای الگوی مشاغل خانگی دیگر تمرکز صرف بر اعطای تسهیلات کم بهره نیست و مشاوره توانمند سازی افراد قبل از معرفی به نهادهای مالی انجام می شود، موضوع هایی مانند تامین مواد اولیه، کیفیت مهارت و ... محورهایی است که تسهیلات در چارچوب آن و به منظور اتصال به بازار بزرگتر و با ارزش تر ارائه می شود تا بتوان بر نحوه هزینه کرد آن نظارت داشت. وی اضافه می کند: در روند فعلی بسیاری از فعالان مشاغل خانگی به صورت انفرادی فعالیت می کنند و با مشکلات عمده ای نظیر دسترسی نداشتن به بازار فرامنطقه ای، ناتوانی در ارائه محصول به صورت تخصصی و نداشتن قدرت چانه زنی در مقایسه با بنگاه های صنعتی و کارگاهی مواجه هستند، بنابراین بدیهی است که در این شرایط، حضور در بازار به صورت محلی و غیرتخصصی، اشتغال ناپایدار و ارزش افزوده محصول بسیار ناچیز می شود. وی بیان می کند: با توجه به مزایای مشاغل خانگی از جمله پایین بودن هزینه راه اندازی نسبت به دیگر مشاغل و امکان اشتغال برای اقشار گوناگون سبب شده است که استفاده از ظرفیت های این مشاغل در تدوین برنامه های اشتغال زایی دولت بسیار مورد توجه باشد و ضروری است به منظور یافتن راه حلی برای برون رفت از معضل بیکاری برنامه ریزی مناسبی در زمینه های پایدارسازی، اتصال به بازار و حمایت های مالی و جلوگیری از هدر رفت منابع انجام شود.