ناشر و کتاب فروشی در نقطه کور فرهنگ سازی مطالعه!
کتاب و کتاب خوانی، عالمی همیشه بهاری است چون دانش، همواره طراوت، رشد و شکوفایی به همراه می آورد. کتاب آینه ای تمام نما از تجربه ها، آموخته ها، دانستنی ها و علوم مختلفی است که دیگران با تلاش و کوشش فراوان آن را به جا گذاشته و به ما هدیه داده اند، این برگ های سرشار از دانش نه به سادگی که گاه با تلاشی به گستره عمر یک دانشمند در پی هم آمده است و امروز به آسانی در دست ما قرار دارد، اما در مقابل وضعیت کتاب خوانی و مطالعه مغفول می ماند و از مطالعه افراد به نوعی کاسته می شود. هدف گذاری برای افزایش سرانه مطالعه نیازمند برنامه ریزی در زوایای مختلف است که یکی از آن ها توجه به متولیان امر نشر و فروش است. افرادی که شاید کمتر در این چرخه دیده شوند درحالی که یکی از راه های فرهنگ سازی برای رونق مطالعه وجود و حفظ کتاب فروشی هاست.
وضعیت نامطلوب خرید کتاب
یکی از مسئولان کتاب فروشی در این باره می گوید: شرایط کتاب خوانی و خرید کتاب در استان نامناسب است و وضعیت چاپ، خرید و فروش کتاب نیز مطلوب نیست. وضعیت انتشارات استان تا اوایل دهه 90 خوب بود، اما چند سالی است که شرایط مناسبی ندارد و خیلی ها مجبور به کناره گیری از این شغل شده اند.
«مرادزهی» با اشاره به شرایط فروش کتاب می افزاید: فقط در تابستان فروش کتاب در استان رونق دارد و دیگر ماه ها حتی مجبور می شویم بسیاری از هزینه ها را از جیب پرداخت کنیم. وی با بیان این که بیشترین مشتریان، علاقه مند به کتب مذهبی، داستان و رمان هستند تصریح می کند: افزایش قیمت کاغذ سبب بالا رفتن هزینه های چاپ و ناتوانی بسیاری ازمردم در خرید کتاب شده است تا جایی که تعداد افرادی که به دنبال خرید کتاب و مطالعه هستند کاهش پیدا کرده است و به نظر می رسد سرانه مطالعه در استان نسبت به دیگر نقاط کشور پایین تر باشد. وی بیان می کند: شرایط کنونی برای افرادی که از این طریق امرار معاش می کنند خوب نیست و همه به نوعی از هزینه های بالا، فروش اندک کتاب و بی توجهی مسئولان و متولیان امر فرهنگ، گلایه دارند.
پایین آمدن سرانه مطالعه؛ بحرانی جدید
مسئول یکی دیگر از کتاب فروشی های زاهدان می گوید: این روزها کتاب خوانی در استان وضعیت مناسبی ندارد و مانند بحران بی آبی، شاهد بحران کاهش خرید کتاب و پایین آمدن سرانه مطالعه در استان هستیم. «اردشیر جهانتیغ» می افزاید: یکی از مشکلات موجود در کتاب فروشی ها و دلیل کسادی بازار آن ها برگزاری نمایشگاه های کتاب بدون هماهنگی فعالان این عرصه توسط برخی ادارات است که خود را متولی امر فرهنگ می دانند، که این کار سبب ضرر رسیدن به کتاب فروشان فعال می شود. وی اضافه می کند: دستگاه های متولی فرهنگ در کنار هم برای احیا و رونق بخشیدن موضوعی که برای جامعه اهمیت دارد و جزو ضروریات است اقدامی انجام نمی دهند به همین دلیل مردم هم از خدمات آن ها بهره چندانی نمی برند. با وضعیت کنونی شاید تا دو سال دیگر بتوانیم کتاب فروشیمان را حفظ کنیم و اگر شرایط ادامه داشته باشد با وجود علاقه فراوانی که به این شغل دارم مجبور به خداحافظی با آن می شوم. وی با بیان این که بیش از 270 میلیون تومان برای عرضه کتاب سرمایه گذاری کرده ام، اما نگران برگشت خوردن چک ها و تامین نشدن امرار معاش زندگی ام هستم تصریح می کند: به موضوع کتاب و کتاب خوانی و اهمیت افزایش سرانه مطالعه فقط در هفته کتاب توجه می شود و مسئولان در آن زمان از کتاب، ناشران و کتاب فروشان یاد می کنند. وی می گوید: در پرداخت هزینه های جاری شامل کرایه مغازه و پاسخ به طلبکاران ناتوان هستیم و در کنار آن برگزاری نمایشگاه های کتاب در استان بدون توجه و اهمیت دادن به ناشران سبب ضربه زدن به آن ها و تعطیلی کسبشان می شود. به گفته وی مردم به دلیل دریافت بن خرید کتاب و تخفیف از سوی ناشران، در نمایشگاه ها حضور خوبی دارند و به ویژه برخی ادارات و سازمان ها با وجود پیدا نکردن کتاب های مورد نیاز خود، خرید یک سال را انجام می دهند، اما در طول سال به ناشران استان توجهی نمی شود تا سبب دلگرمی آن ها در بازار آشفته امروز شود. وی اضافه می کند: برخی ناشران کمک هایی را از اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت می کنند اما خیلی ها از این مهم بی بهره اند. البته مردم به اجبار به کتاب فروشی هایی که کتاب های کمک درسی را به فروش می رسانند مراجعه می کنند و درآمد این مراکز بهتر از دیگر کتاب فروشی هاست. جهانتیغ می افزاید: از زمانی که یارانه کاغذ به انتشارات پرداخت نمی شود، وضعیت ناشران و کتاب فروشان مانند گذشته مطلوب نیست. کتبی که در این مرکز به فروش می رسد بستگی به زمان و ایام خاص، متفاوت است البته در اردیبهشت ماه و خردادماه بیشترین فروش را داریم. وی خاطرنشان می کند: در صورت حمایت نشدن از سوی مسئولان و متولیان فرهنگ در استان به مرور تک تک انتشارات و کتاب فروشی های قدیم بسته می شود که با تعطیلی هر یک از آن ها علاوه بر ضربه سنگینی که به عرصه فرهنگ و کتاب خوانی وارد می شود هزینه های سنگینی بر دوش صاحبانشان باقی خواهد ماند و با بدهی های سنگین روبه رو می شوند.
اهتمام دولت برای گسترش کتابخانه ها
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استاندار در این باره می گوید: اهمیت کتاب و کتاب خوانی برکسی پوشیده نیست و دولت هم اهتمام جدی برای گسترش کتابخانه ها در سطوح مختلف و کتابخانه های عمومی، مساجد، محلات، مدارس و ... دارد. «اوکاتی»می افزاید: در دستگاه های دولتی نیز کتابخانه های تخصصی ایجاد و گام هایی برای ارتقا و رشد فرهنگ کتاب خوانی در کشور و استان برداشته و در بسیاری از روستاها هم کتابخانهها دایر شده است. عضویت رایگان در کتابخانههای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و کتابخانه های عمومی استان انجام میشود که این موضوع با هدف اهمیت دادن کتاب و کتاب خوانی است. وی بیان می کند: کتاب خوانی سبب توسعه یک ملت میشود، بنابراین به این موضوع باید به صورت جدی توجه شود. کتاب خوانی به گروه خاصی تعلق ندارد، هر فرد نیاز است با کتاب زندگی کند و مطالعه و کتاب خوانی در جامعه رواج یابد. وی ادامه می دهد: هرگاه ضرورت کتاب خوانی و اهمیت آن برای همگان تفسیر شود دیگر کسی با فرهنگ مطالعه بیگانه نخواهد بود. برای ایجاد و جلب افراد به مطالعه نیز باید اقدام هایی انجام شود تا افراد بیش از پیش به کتاب خوانی ترغیب و تشویق شوند. وی با بیان این که کتاب را باید یکی از زیباترین و مهمترین جلوههای فرهنگی و آن را از مهمترین پدیدهها و میراث بشر دانست، ادامه می دهد: نیاز است فرهنگ کتاب و کتاب خوانی از زمان کودکی و نوجوانی در میان مردم نهادینه شود که خانواده نقش مهمی در این زمینه دارد و پس از خانواده، با فراهم کردن امکانات و فرصت های مطالعاتی برای این قشر که نیاز به کمک دارند می طلبد تلاشها، برنامه ریزی و مشارکت حساب شده مربیان انجام شود. وی خاطرنشان می کند: در راستای ترغیب کودکان به کتاب نیاز است که خانواده ها برای تهیه و خرید کتاب کودکان را تشویق و آنها را همراهی و در هنگام بازگشایی نمایشگاههای کتاب نیز با حضور در این محافل آنها را ترغیب به کتاب خوانی کنند.
مشکلات ناشران بررسی شد
معاون فرهنگی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز می گوید: پیوند عمیقی میان ناشران و کتاب فروشی ها وجود دارد. زیرا تا جایی برای عرضه کتاب نباشد تولید و توزیع هم موفق نخواهد بود، خوشبختانه در هفته کتاب نشستی تخصصی با ناشران و کتاب فروشی های فعال استان داشتیم که مشکلات این حوزه مورد نقد و بررسی قرار گرفت. «سلطان نژاد» می افزاید: به منظور مرتفع کردن برخی از این مشکلات تصمیم های خوبی گرفته شده است که تا پایان امسال عملیاتی خواهد شد، با توجه به این که یکی از مشکلات نشر نبود ویترین شهری مناسب است، ناشران راهنمایی شدند تا در طرح دریافت تسهیلات به منظور تاسیس، نوسازی و تجهیز کتاب فروشی ها در سایت KETAB.FARHANG.GOV.IR ثبت نام کنند. به گفته وی این طرح ویژه استان های مرزی است که تا 300 میلیون تومان تسهیلات با نرخ هشت درصد اعطا می شود و خوشبختانه تاکنون با پنج طرح این استان موافقت شده است. وی تصریح می کند: اتفاق دیگر این که قرار است تا پایان امسال علاوه بر برپایی نمایشگاه کتاب که در مرکز استان انجام می شود برای اولین بار در سه شهر ایرانشهر، زابل و چابهار نمایشگاهی با همان ویژگی ها در سطح کوچک تر با حضور ناشران کشوری و داخلی برگزار شود. وی اذعان می کند: مشکل دیگر این که متاسفانه پایبند نبودن به اخلاق حرفه ای نشر و حق کپی رایت سبب شده است برخی کتاب های چاپ شده کشور را با تغییری اندک و چاپ ضعیف که به ارزان تر شدن آن می انجامد در کشور همجوار (پاکستان) به چاپ برسانند و از مبادی قاچاق وارد کشور کنند که تمهیداتی در نظر گرفته ایم که با چنین افرادی برخورد جدی داشته باشیم.