فاصله معنادار کتابخانه های استان با سند چشم انداز 1404
شهرکی- کتاب و کتاب خوانی، از مهم ترین رویکردهای فرهنگی یک جامعه محسوب می شود و هنگامی که یک جامعه از نظر مطالعه در سطح بالایی قرار داشته باشد می توان به پیشرفت جنبه های مختلف آن امیدوار بود. سیستان و بلوچستان به لحاظ تاریخی و باستانی پیشینه ای غنی دارد، به طوری که شخصیت اصلی شاهنامه، رستم یل سیستان بود و نشان از غنای فرهنگی این خطه دارد، اما با وجود داشتن گذشته فرهنگی و باستانی درخشان بارها شنیده شده که سرانه مطالعه در استان پایین است. شاید یکی از دلایل آن قرار گرفتن کتاب به عنوان آخرین اولویت در سبد بسیاری از خانواده ها باشد. اما گاهی دلایل دیگری نیز می تواند این معضل فرهنگی را تشدید کند، دلایلی که کتاب خوانی را در جامعه کاهش داده و مراجعه مردم به کتابخانه ها را اندک کرده است. کتابخانه ها یکی از مهم ترین ارکان برای جذب مردم به کتاب خوانی است که در سیستان و بلوچستان با فقر رو به روست.
یکی از دانشجویان در این باره به خبرنگار ما می گوید: اگرچه تعداد کتابخانه ها در زاهدان نسبت به شهرهای دیگر استان بیشتر است، اما نسبت به جمعیت این کلان شهر کافی نیست. در ایام امتحانات که تعداد مراجعه کنندگان به سالن های مطالعه کتابخانه ها زیاد می شود کتابخانه ها بسیار شلوغ و پر سر و صداست. وی می افزاید: در این شرایط بسیاری از افراد نمی توانند در آن مکان مطالعه داشته باشند و مجبور به ترک کتابخانه می شوند. برخی هم انگیزه مطالعاتی ندارند و فقط برای گذران وقت با دوستان خود کتابخانه را انتخاب می کنند که این موضوع برای مطالعه کنندگان اصلی سخت است.
یکی دیگر از شهروندان می گوید: شاید یکی از دلایل مراجعه نکردن بسیاری از مردم به کتابخانه ها برای امانت گرفتن کتاب به روز نبودن منابع باشد. برای تحقیق و پژوهش در رشته تحصیلی خود به کتابخانه های استان مراجعه کردم اما نتوانستم منابع مورد نظر را پیدا کنم و مجبور شدم آن ها را با قیمت های گزاف از شهرهای دیگر خریداری کنم. هنگامی که منابع در اختیار افراد نباشد حضور آن ها در کتابخانه ها هم کاهش می یابد.
یکی از بانوان نیز می گوید: خانه دار هستم و دوست دارم زمانی را به مطالعه اختصاص دهم، اما کتابخانه ها در زاهدان در همه مناطق شهری وجود ندارد. ساکن مهرشهر هستم و برای تهیه کتاب باید به هسته مرکزی شهر مراجعه کنم و کتاب امانت بگیرم، زیرا کتابخانه ها فقط در چند نقطه شهری جانمایی و احداث شده است که امکان استفاده به همه شهروندان را نمی دهد. به گفته وی، باید شهرک های جدید هم دارای کتابخانه عمومی باشد تا هزینه های رفت و آمد برای تهیه کتاب به خانواده ها تحمیل نشود و زمان مطالعه در میان مردم افزایش یابد.
فاصله معنادار
مدیرکل نهاد کتابخانه های عمومی به خبرنگار ما می گوید: 73 کتابخانه در استان وجود دارد که 60 مورد نهادی و 13 مورد مشارکتی است. برای ایجاد کتابخانه های مشارکتی سازمان ها نیرو و تجهیزات و نهاد کتابخانه ها هم منابع آن را تامین می کند که بیشتر کتابخانه های مشارکتی در زندان ها احداث شده است تا زندانی هایی که دسترسی به بیرون ندارند از آن استفاده کنند.
«اسفندیار زیدآبادی» می افزاید: وضعیت کتابخانه ها به لحاظ زیربنایی راضی کننده نیست. بر اساس سند تصویب شده در شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور تا سال 1404 باید به ازای هر 100 نفر هشت متر مربع زیربنای کتابخانه باشد که با تخمین جمعیت استان به سه میلیون نفر بر اساس سند چشم انداز، زیربنای کتابخانه ای در استان باید 240 هزار متر مربع باشد. 16 هزار مترمربع زیربنای کتابخانه عمومی در استان است که به ازای هر 100 نفر 50 تا 60 سانتی متر را شامل می شود و این نشان دهنده فاصله زیاد استان با سند چشم انداز 1404 است و وضعیت اعتبارات استان هم مناسب نیست. وی اظهار می کند: تعداد کتاب های مخزن استان 550 هزار جلد است که بر اساس سند باید تا سال 1404 به ازای هر نفر چهار جلد کتاب در کتابخانه های استان باشد، یعنی به ازای سه میلیون نفر 12 میلیون جلد کتاب که باز هم فاصله زیادی نسبت به سند چشم انداز وجود دارد. مخرن برخی از کتابخانه ها پر است و امکان اضافه کردن کتاب وجود ندارد و برای افزایش کتاب باید زیر بنا و مخزن ها توسعه یابد. وی تصریح می کند: بر اساس تحقیق انجام شده در سال90 سرانه مطالعه غیر درسی در استان 11 دقیقه و 8 ثانیه بود و در کشور 16 دقیقه است که فاصله با سرانه کشوری را نشان می دهد.
وی درباره کتابخانه استاندارد زاهدان می گوید: شش سال پیش زمین کتابخانه استاندارد زاهدان رو به روی دهکده المپیک و در خیابان بزرگمهر خریداری و نامه نگاری های زیادی برای اختصاص اعتبار انجام شد تا این که امسال یک میلیارد تومان اعتبار از سازمان برنامه و بودجه به آن اختصاص دادند که تخصیص آن هنوز مشخص نیست. در رایزنی با بنیاد برکت مقرر شد اگر از سوی استان اعتبار اختصاص یابد بنیاد برکت هم همکاری کند.
وی ادامه می دهد: نقشه کتابخانه استاندارد در حال آماده شدن و مناقصه ها در حال برگزاری و قسمتی از کار انجام شده است. کتابخانه استاندارد دارای سالن های مطالعه مجزا برای خانم ها و آقایان، سالن های گردهمایی وکودک و نوجوان و سایت های فناوری اطلاعات، برای راه اندازی کتابخانه الکترونیک است.
کتاب مناسب با ذائقه مردم باشد
مدیرکل نهاد کتابخانه های عمومی اظهار می کند: تعداد اعضای ثابت کتابخانه ها 33 هزار نفر بوده اما تعداد مراجعان بیشتر از این است. برای ارتقای سرانه مطالعه در استان باید همه سازمان ها، نهادهای مربوطه و خانواده ها دست به دست هم دهند و مشارکت داشته باشند. باید انگیزه کتاب خواندن در میان مردم به ویژه کودکان و نوجوانان ایجاد شود و خانواده ها در این زمینه نقش زیادی دارند. وی بیان می کند: باید اقدام کارشناسی انجام شود که استعدادهای کودکان و نوجوانان و مردم و ذائقه های مطالعاتی آن ها شناخته و بر اساس آن برای آن ها کتاب در نظر گرفته شود. در صورتی که بر اساس انگیزه ها و سلیقه های مردم کتاب به آن ها داده نشود ممکن است نتیجه منفی داشته باشد و افراد کتاب خواندن را کنار بگذارند زیرا کتاب بر اساس سلیقه آن ها نیست، اما اگر از همان ابتدا بر اساس سلیقه و نیاز به فرد کتاب دهیم کتاب خواندن استمرار خواهد داشت.
وی بیان می کند: خانواده ها و مدارس باید وارد موضوع شوند و زمینه را برای کتاب خواندن فرزندان فراهم کنند. دولت هم بسترسازی لازم را ایجاد کند و زیربنای مورد نیاز را بسازد. داشتن کتابخانه های شیک، تجهیزات، میز و صندلی با کیفیت و رنگ آمیزی ویژه و جذاب بسیار مهم است.
وی می گوید: می توان از ظرفیت NGO ها، مساجد و حسینیه ها برای افزایش کتاب خوانی در جامعه استفاده کرد ولی در درجه اول باید هیئت امنای این مراکز به گسترش کتاب خوانی علاقه داشته باشند و هماهنگی های لازم را انجام دهند. در مجتمع های بزرگ شهری که ساخته می شود دولت باید کتابخانه ایجاد کند تا ساکنان آن جا به کتابخانه بروند و در این زمینه تشویق شوند و انگیزه داشته باشند.
وی اظهار می کند: مسابقات مختلف از جمله جشنواره کتابخوان رضوی که امسال با 12 هزار شرکت کننده برگزار شد، برگزاری نشست های دوره ای و تخصصی نقد و بررسی کتاب ها نظیر طرح کتابخوان برای افزایش سرانه مطالعه در استان مفید و نتایج مثبتی هم به همراه داشته است.
وی ادامه می دهد: باید بتوانیم جایگزین هایی را برای جبران کمبود کتابخانه در استان در نظر بگیریم و سازمان هایی که برای آن ها مقدور است اقدام به راه اندازی کتابخانه مشارکتی کنند و ما نیز منابع آن را تامین می کنیم. مهم ترین مشکل مشکل کمبود زیر بناست و امکانات مالی مناسب برای سرویس دهی بهتر به اعضا وجود ندارد.
زیدآبادی، درباره به روز نبودن و کمبود منابع کتابخانه ای در استان تصریح می کند: از زاویه دید هر مراجعه کننده ممکن است منابع کتابخانه ای کم یا زیاد باشد. کتاب ها مطابق با سلیقه همه اقشار جامعه باشد و دسته بندی های متنوع وجود دارد. ممکن است کتاب خاصی در استان وجود نداشته باشد یا دسترسی به آن آسان نباشد اما در مجموع منابع قدیمی نیست زیرا ماهانه کتاب های جدید از نهاد کتابخانه ها به کل استان به تناسب نیاز ارسال می شود. معمولا کتاب ها در رده های مختلف ارسال وکتاب جدید جایگزین منابع قدیمی می شود.